Wikipedia:Hendingar/Mai

Januar - Februar - Mars - Apríl - Mai - Juni - Juli - August - September - Oktober - November - Desember

Tað er hósdagur, hin 30. november, 2023 og klokkan er 03:45 (UTC)

Hetta er eitt yvirlit yvir hendingar einstaku dagarnar í mai.

Hin 1. mai: Altjóða Arbeiðaradagur, Valborgarmessa

1956 - Byrjað verður at koppseta fyri Polio.
2007 - Føroya Landsstýri yvirtekur Vága Floghavn.
2009 - Samkynd kunna nú giftast í Svøríki.
2011 - Barack Obama, forseti USA boðar frá at yvirgangsmaðurin Osama bin Laden (myndin) hevur verið skotin til deyða í Pakistan. Vegna tíðarmunin ímillum Pakistan og USA, er deyðadagur Osama bin Laden 2. mai 2011 og ikki 1.mai.

vís

Hin 2. mai:

1933 - Adolf Hitler bannar øll fakfeløg í Týsklandi.
1945 - Seinni heimsbardagi: Sovjetsamveldið boðar frá falli Berlin, og flaggar reyða flaggi sínum (myndin) á toppinum á Reichstag bygninginum í býnum.
1986 - Tjernobyl vanlukkan: Býurin Tjernobyl verður rýmdur, seks dagar aftaná sjálva vanlukkuna.

vís

Hin 3. mai: Krossmessa, Altjóða Miðladagur (World Press Day)

1808 - Finska kríggið: Svøríki missir skansan Sveaborg til Russland.
1960 - Fríhandilsfelagskapurin EFTA verður settur á stovn.
2000 - Ítrótturin "Geocaching" byrjar, tá fyrsti "skatturin" og GPS (myndin) kordinatirnar verða settar upp á Usenet.

vís

Hin 4. mai: Altjóða Sløkkiliðsmannadagur (International Firefighters' Day)

1912 - Italia hertekur grisku oynna Rodos.
1945 - Seinni heimsbardagi: Danmark verður frítt eftir 5 ára hersetan av Týsklandi.
1979 - Margaret Thatcher (myndin) verður fyrsta kvinna, ið situr sum forsætismálaráðharri í Stóra Bretlandi.

vís

Hin 5. mai: Altjóða Jarðamøðradagur (International Midwives' Day)

1494 - Kristoffur Kolumbus (myndin) kemur til oynna Jameika og ognar hana Spania.
1936 - Italia hertekur Addis Ababa í Etiopia.
2010 - Ófriður tekur seg upp í Grikkalandi vegna griksku fíggjarkreppuna.

vís

Hin 6. mai:

1922 - Fyrsti bilurin kemur til Føroya. Júst Sivertsen úr Tórshavn eigur bilin.
1994 - Elizabeth II av Stóra Bretlandi (myndin) og franski forsetin François Mitterrand lata upp Ermasundstunnilin, ið knýtir saman England og Frakland.
2004 - Síðsti partur av vælumtóktu sjónvarpsrøðini Friends verður vístur í amerikonskum sjónvarpi. 52,46 milliónir fólk hyggja eftir sendingini hetta kvøldið.

vís

Hin 7. mai:

1697 - Kongaliga borgin í Stokkhólmi, ið stavar frá miðøldini verður oyðiløgd av eldsbruna.
1832 - London-sáttmálin verður undirskrivaður, har viðurkenningin av Grikkalandi sum eitt sjálvstøðugt kongsríki verður staðfest av Stóra Bretlandi, Fraklandi, Russlandi og Bayern.
1994 - Heimskenda listaverkið "Skríggið" (myndin), hjá norska listamanninum Edvard Munch verður funnið, eftir at tað hevði verið stjolið frá norska kunstgallerinum í februar sama ár.

vís

Hin 8. mai: Altjóða Reyða Kross Dagur, Altjóða minningardagur teirra, ið fullu í Seinna Heimsbardaga.

1886 - John Pemberton selur Coca-Cola (myndin) sum heilivág fyri fyrstu ferð.
1902 - Gosfjallið Mount Pelee á fronsku oynni Martinique í Karibiahavinum fer at goysa ógvusliga.
1945 - Seinni heimsbardagi endar í Evropa hendan dagin.
1980 - Altjóða heilsustovnurin boðar frá at sjúkan pokur (smallpox) nú er útdeyð.
1983 - Norðurlandahúsið í Føroyum letur upp fyri almenninginum.

vís

Hin 9. mai:

1901 - Avstralska tingið verður sett fyri fyrstu ferð.
1970 - Vjetnamkríggið: ímillum 75.000 og 100.000 túsund krígsmótstandarar (myndin) samlast uttanfyri Hvíta Húsið í Washington D.C. í USA at mótmæla krígnum.
2001 - 129 fótbóltsfjepparir lata lív til ein fótbóltsdyst í Gana í Afrika, tá ófriður brýtur út eftir eina avgerð frá fótbóltsdómaranum í dystinum.

vís

Hin 10. mai: Tjóðardagur Rumenia

1655 - Jameika gerst enskt hjáland.
1774 - Franski trónarvingin Ludvík og kona hansara Marie Antoinette verða kongur og drotning í Fraklandi.
1994 - Nelson Mandela (myndin) verður fyrsti svarti forseti Suðurafrika.

vís

Hin 11. mai:

1858 - Minnesota verður 32indi statur USA.
1867 - Luksemborg verður sjálvstøðugt.
1949 - Ísrael fer uppí Sameindu Tjóðir.
1949 - Siam broytir navn til Thailand (myndin) fyri aðru ferð. Fyrru ferð var í 1939, men varð broytt aftur til Siam í 1945.
1974 - Landsfelag Føroyska Froskmanna skipar fyri svimjikapping um Nólsoyarfjørð. Vinnari gerst Birgir Enni úr Suðuroyar Froskmannafelag.

vís

Hin 12. mai: Altjóða Sjúkrasystradagur

1917 - Sandavágssteinurin verður funnin.
1955 - Eysturríki (myndin) verður sjálvstøðugt. Bretar høvdu hersett landið eftir at Seinni heimsbardagi endaði.
2008 - Ein jarðskjálvti, ið mátar 8.0 á rikterskalanum, rakar Kina, og hevur við sær at 69.000 lata lív.

vís

Hin 13. mai:

1852 - Færingetidende (myndin), fyrsta tíðindablað í Føroyum, kemur út.
1892 - Tvøroyrar Bóltfelag, fyrsta fótbóltsfelag í Føroyum, verður sett á stovn.
1950 - Fyrsta meistaraheitið í Formula 1 kappkoyring verður hildið.
1981 - Á Pætursplássinum í Vatikaninum verður Jóannes Páll 2. pávi skotin. Pávin verður álvarsliga særdur, men yvirlivir.

vís

Hin 14. mai:

1796 - Edward Jenner byrjar at koppseta fólk við neytapokum, fyri at framleiða andevni móti pokum.
1800 - Amerikanska stjórnin byrjar við at flyta høvuðsstaðin frá Philadelphia til Washington, D.C. (myndin).
1948 - Ísrael verður sjálvstøðugt. Beint eftir at boðini um sjálvstøðu, verður landið álopið av arabisku grannalondunum.
1963 - Kuveit fer uppí Sameindu Tjóðir.
1971 - Javni, felagið fyri fólk við menningartarni, verður sett á stovn.

vís

Hin 15. mai: Halvarðsøka, Tjóðardagur Paraguai, Altjóða Familjudagur

1567 - Maria Stuart, skotadrotning, giftir seg við James Hepburn, ið fær heitið hertugin av Oknoyggjum (myndin).
1811 - Paraguai verður sjálvstøðugt.
1928 - Teknimyndafigururin Mickey Mouse, hjá Walt Disney, verður at síggja fyri fyrstu ferð í stuttfilminum Plane Crazy.
1940 - McDonald's opnar sína fyrstu matstovu í Kalifornia, USA.
1972 - Japanska oyggin Okinawa verður japonsk aftur, eftir at hava verið hersett av amerikanarum í 1945.
2006 - FaroeJet flýgur sín fyrsta túr ímillum Føroyar og Danmark.

vís

Hin 16. mai:

1568 - Maria Stuart (myndin) flýggjar til Onglands.
1929 - Fyrsta Oscar-virðislønin verður handað. Vinnarin er týski sjónleikarin Emil Jannings.
1945 - Bretska hersetingin í Føroyum endar.
2005 - Kvinnur fáa valrætt í Kuveit.

vís

Hin 17. mai: Tjóðardagur Noregs

1940 - Seinni heimsbardagi: Týskland hertekur Brussel í Belgia.
1970 - Thor Heyerdahl (myndin) leggur frá landi í Marokko á papyrus báti sínum Ra II, við kós ímóti Atlantshavinum.
1990 - Altjóða heilsustovnurin strikar samkyndleika av lista sínum yvir heimsins sjúkur.
2004 - Fyrsta vígsla av samkyndum í Amerika fer fram í statinum Massachusetts.

vís

Hin 18. mai: Tjóðardagur Somaliland, Altjóða Savnsdagur, Altjóða HIV koppsetingardagur

1652 - Rhode Island bannar trælahald, men lógin verður ikki hildin.
1803 - Stóra Bretland meldar kríggj ímóti Frakland.
1804 - Napoleon verður keisari av Fraklandi.
1980 - Toppurin av gosfjallinum Mount St. Helens (myndin) í amerikanska lutstatinum Washington spreingist í luftina. 57 fólk lata lív.
1993 - Ófriður tekur seg upp í Keypmannahavn eftir ein ES-fólkaatkvøðu. 113 byrsuskot verða skotin av løgregluni ímóti mótmælarunum og 11 fólk verða særd.

vís

Hin 19. mai:

1536 - Anne Boleyn, onnur kona Henrik VIII av Onglandi, verður hálshøgd fyri ótrúskap, svik og blóðskemd.
1568 - Elisabet I, ensk drotning, gevur boð um at handtaka Mariu Stuart, fyrrverandi skotadrotning (myndin).
1962 - John F. Kennedy heldur føðingardag í New York City. Hæddarpunktið á kvøldinum verður, tá sexsýmbolið Marilyn Monroe fer á pallin og syngur "Happy Birthday mr. President" við eggjandi rødd.
1991 - Kroatia heldur fólkaatkvøðu viðvíkjandi tjóðveldi.

vís

Hin 20. mai: tjóðardagur Kuba, tjóðardagur Eysturtimor, altjóða veðurfrøðidagur

1570 - Fyrsta nútíðar atlasið (Theatrum Orbis Terrarum hjá Ortelius) verður útgivið.
1802 - Napoleon avtekur lógina frá 1794, sum bannar trælahald, og gevur uppaftur heimild til trælahald í fronsku hjálondunum.
1873 - Levi Strauss fær patent uppá kovboybuksur við koparnittum.
1883 - Gosfjallið Krakatau í Indonesia byrjar at goysa og endin er, at gosfjallið spreingist 3 mánaðir seinni.
1902 - Kuba verður sjálvstøðugt.
1927 - Charles Lindbergh fer úr New York á fyrstu soloflúgvingina yvir Atlantshavið nakrantíð.
1932 - Amelia Earhart (myndin) fer, sum fyrsta kvinna, úr Nýfundlandi á fyrstu soloflúgvingina yvir Atlantshavið nakrantíð.
1940 - Fyrstu jødarnir koma í nýggju týningarleguna Auschwitz í Póllandi, sum er hersett av Týsklandi síðan september 1939.
2002 - Eysturtimor verður sjálvstøðugt.

vís

Hin 21. mai:

1851 - Trælahald verður bannað í Kolumbia.
1998 - 5 fosturtøkustovnar í Miami í Florida verða fyri sýruálopi.
2006 - Montenegro heldur fólkaatkvøðu viðvíkjandi tjóðveldi. Úrslitið verður 55% fyri og 45% ímóti, og Montenegro (myndin) fær tjóðveldi frá Serbia tann 3. juni.

vís

Hin 22. mai: Tjóðardagur Yemen

1942 - Seinni heimsbardagi: Meksiko fer uppí kríggið á síðu teirra sameindu.
1960 - Ein jarðskjálvti, ið mátar 9.5 á rikterskalanum, rakar Kili. Hetta er størsti jarðskjálvti, ið nakrantíð er máldur.
1980 - Namco útgevur telduspælið Pac-Man (myndin).
1992 - Bosnia og Hersegovina, Kroatia og Slovenia gerast limir í Sameindu Tjóðum.

vís

Hin 23. mai: Altjóða Skjaldbøkudagur

1907 - Finska tingið samlast fyri fyrstu ferð.
1945 - Seinni heimsbardagi: Heinrich Himmler (myndin) fremur sjálvmorð, ímeðan hann er fongslaður av teimum sameindu.
1949 - Samveldislýðveldið Týskland (Vesturtýskland) verður stovnað. Høvuðsstaðurin verður Bonn.
2004 - Partur av terminal 2 í fronsku floghavnini Charles de Gaulle nærhendis París fellur saman. 4 lata lív og 3 onnur koma til skaða.

vís

Hin 24. mai: Tjóðardagur Eritrea

1607 - 100 enskir tilflytarir koma til Jamestown, fyrsta enska niðursetulandið (koloni) í Amerika.
1915 - Fyrri heimsbardagi: Italia lýsir yvi kríggi ímóti Eysturríki-Ungarn.
1956 - Fyrsta Eurovision Song Contest verður hildin í Sveis.
1993 - Eritrea (myndin) verður sjálvstøðugt.

vís

Hin 25. mai: Tjóðardagur Jordan, Geek Pride Day

1977 - Star Wars verður frumsýndur í filmshúsum kring heimin.
1985 - Føroya Ungdómsráð (FUR) verður sett á stovn.
2014 - Arne Vatnhamar kemur sum fyrsti føroyingur upp á toppin á Mount Everest. (myndin)

vís

Hin 26. mai: Tjóðardagur Georgia og Guyana.

1926 - Glyvra kirkja verður vígd.
1929 - Gjáar kirkja verður vígd.
1966 - Guyana (myndin) verður sjálvstøðugt.

vís

Hin 27. mai:

1933 - Walt Disney Company útgevur teknifilmin "Three Little Pigs" við kenda sanginum "Who's Afraid of the Big Bad Wolf?"
1937 - Golden Gate brúgvin (myndin) í San Francisco letur upp.
1941 - Seinni heimsbardagi: Týska herskipið Bismarch søkkur í norður Atlantshavi. Upp ímóti 2.100 menn lata lív.

vís

Hin 28. mai: Tjóðardagur Armenia

1830 - Amerikanski forseti Andrew Jackson undirskrivar lógina um flyting av norðuramerikansku upprunafólkunum (Indian Removal Act).
1952 - Kvinnur fáa valrætt í Grikkalandi.
1993 - Eritrea og Monako fara uppí Sameindu Tjóðir.
2014 - Andstøðuflokkarnir í Føroya Løgtingi leggja fram misálit ímóti Jørgeni Niclasen (myndin) vegna sokallaða Tollmálið.

vís

Hin 29. mai:

1790 - Rhode Island verður 13ndi statur USA.
1953 - Edmund Hillary og Tenzing Norgay (myndin) verða fyrstu menn, ið røkka toppin á Mount Everest.
1990 - Boris Jeltsin verður forseti í Russlandi.
2008 - Telefyritøkan Kall skiftir navn til Vodafone.
2014 - Føroyska Wikipedia nær uppá 10.000 greinar.

vís

Hin 30. mai:

1842 - Drotning Viktoria av Stóra Bretlandi (myndin) verður fyri morðroynd í London.
2004 - Fyrsta greinin verður skrivað á føroysku Wikipedia.
2013 - Nigeria góðkennir lóg, ið bannar samkyndum at giftast í landinum.

vís

Hin 31. mai: Altjóða Roykfríur Dagur

1795 - Illa gitni kollveltingardómstólurin (franskt: tribunal révolutionnaire) hjá ræðslustýrinum í Fraklandi verður niðurlagdur.
1859 - Klokkan í klokkutorninum (myndin), ið húsar Big Ben í London, byrjar at ganga.
1935 - Ein jarðskjálvti í bretska hjálandinum Balochistan, sum í dag er ein partur av Pakistan, krevjar nógv mannalív. Millum 30.000 og 60.000 fólk missa lívið.
1962 - Nasisturin Adolf Eichmann verður hongdur í Ísrael.
1973 - Richard Nixon forseti USA og Georges Pompidou forseti Fraklands fundast um heimsmál í Reykjavík.

vís

Januar - Februar - Mars - Apríl - Mai - Juni - Juli - August - September - Oktober - November - Desember