Marokko

Frá Wikipedia, hin frælsa alfrøðin
المملكة المغربية
Al-Mamlakah al-Maġribiyyah
Kongsríki Marokko
Flagg Marokko
(Flagg Marokko)
Skjaldarmerki Marokko
(Skjaldarmerki Marokko)
Tjóðarslagorð: Allāh, al Waţan, al Malik
(arabiskt: Gud, Land, Kongur)
Tjóðsangur: Hymne Chérifien
Alment mál Arábiskt
Høvuðsstaður Rabat
Kongur
Forsætisráðharri
Mohammed VI
(ⵎⵓⵃⵎⵎⴷ ⵡⵉⵙⵙ ⵚⴹⵉⵚ, محمد السادس)
Løgmaður Aziz Akhannouch
(ⵄⴰⵣⵉⵣ ⴰⵅⵏⵓⵛ, عزيز أخنوش)
Fullveldi 2. mars 1956 (frá Fraklandi)
Vídd
 - tilsamans
 - vøtn (%)
 
446.550 km²
Lítið og einki
Íbúgvar
 - tilsamans 2013
 - tættleiki
 
32.950.000
72/km²
Gjaldoyra Marokkanskar dirham (MAD)
Tíðarøki UTC +0
Økisnavn á alnetinum .ma
Telefonkota +212

Marokko (arabiskt: المغرب; berbaramál (tamazight): ⵜⴰⴳⵍⴷⵉⵜ ⵏ ⵍⵎⵖⵔⵉⴱ) er í Útnyrðingsafrika. Landið hevur landamørk til Vestursahara og Algeria. Strandarlinjan er til Atlantshavið fyri vestan og Miðjarðarhavið fyri norðan.

Søga[rætta | rætta wikitekst]

Berberfólkið var upprunafólkið í Útnyrðingsafrika. Berberfólkið tók við muslimskari trúgv, tá ið arábar løgdu Norðurafrika undir seg í 7. øld. Summi berberfólk vóru flakkfólk, summi vóru bøndur. Í Marokko byrjaði ein bólkur av ógvuliga gudsrøknum berberum heilagt kríggj at umvenda grannatjóðir sínar til gudrøknar muslimar. Teir bygdu sær høvuðsstað í Marrakech, sum gjørdist av størstu býum í Norðurafrika. Langar og breiðar gøtur við sølubúðum, ella basarum, sum teir nevndu tað, vórðu til í Marrakech, tí at handilsmenn komu hagar við vøru úr øllum almoravitaríkinum. Gøturnar í býnum uddu í handilsmonnum og trælum teirra, gøtuseljarum, tænarum, biddarum og handverkarum. Herovastin hjá berberum Abu Bakr stóð á odda fyri einum heri av viðhaldsmonnum, kallaðir almoravitar, ið fór suðureftir og gjørdi innrás í Gana. Í 1076 tóku teir høvuðsstaðin Kumbi.

Systinabarn Bakrs Yusuf ibn Tasjfin vaks um Almoravitaveldið og legði alt Norðurafrika undir seg og helt síðan leiðina fram til Spania, har hann vann sigur á kristnum herdeildum, sum hóttu sponsku muslimarnar. Í 1100 var alt tað muslimska Spania lagt afturat Almoravitaríkinum. Almoravitaríkið í Norðurafrika og Suðurspania stóð ikki leingi. Í 1120-árunum kyknaði ein onnur átrúnaðarlig berberrørsla, almohatar, í Marokko. Teir løgdu almoravitarnar í Spania undir at liva í marglæti. Oddamaður teirra Ibn Tumart savnaði teir í sterkan her. Við Abd al-Mumin kaliffi á odda tóku teir Marrakech frá almoravitum í 1147, og seinni løgdu teir undir seg Marokko og muslimska partin í Spania. Í 1163 hevði Abd al-Mumin fingið valdið yvir meginpartinum Norðurafrika eystur at Libya. Almohatar ráddu í Spania í eini 60 ár, men í 1212 máttu teir lúta fyri Alfonso 8. í bardagnum við Las Navas de Tolosa.

Spania hevði síðan 16. øld havt tvær støðir á strondini við Miðjarðarhav. Tær vóru grundin til, at partur í Marokko gjørdist spanskt varðland í 1912; eftir tað tóku spaniamenn seg inn í Riffjøll fyri sunnan. Har fingu teir mótstøðu frá berbum, sum búðu í Rif. Við Mohammed Abd-el-Krim á odda vunnu berbar á einari spanskari herdeild við Anual í 1921, og teir tóku tveir havnabýir, so at teir kunda útvega sær vápn og aðra hernaðarútgerð. Ikki fyrr enn berbar lupu á franska varðlandið í Marokko, eydnaðist fronskum og sponskum herdeildum í felag at vinna á teimum í 1925.

Til 1956 var Marokko franskt hjáland, og hevur hetta við sær, at nógvir marokkanarar duga franskt.

Marokkanskur tjóðardagur er 2. mars, til minnis um loysingina frá Fraklandi.

Í 1976 hersetti Marokko tveir triðingar av Vestursahara, og Móritania hersetti tann seinasta triðingin. Tá Móritania tók seg aftur í 1979, hersetti Marokko alt Vestursahara. Í spanska borgarakrígnum hersetti Franco Marokko.

Fólk og mál[rætta | rætta wikitekst]

Fólkið[rætta | rætta wikitekst]

Fólkið er samansett av arabarum og berbarum.

Mál[rætta | rætta wikitekst]

Umframt almenna málið arabiskt duga nógvir marokkanar franskt, hetta er ein leivd frá hjálandatíðini.
Berbarnir tosa málið berber, ið ikki líkist arabiskum.

Landalæra[rætta | rætta wikitekst]

Kort yvir Marokko
  • Jaðari: 2.017 km
  • Landamørk: Algeria 1.559 km
  • Strandarlinja: 1.835 km
  • Hæddarmunir: Lægst: Sebkha Tah -55 m, Hægst: Jebel Toubkal 4.165 m
  • Náttúrutilfeingi: fiskur, salt, jarn, zink

Býir[rætta | rætta wikitekst]

Av kendum býum kunnu nevnast

Jarðarbýti[rætta | rætta wikitekst]

  • Dyrkað jørð: 21%
  • Verðandi avgrøðir: 1%
  • Verðandi grasgangir: 47%
  • Skógur og skógarstrekki: 20%
  • Annað: 11% (1993)
  • Dyrkað land: 12.580 km² (1993)

Lógloysi[rætta | rætta wikitekst]

Danska Louisa Vesterager Jespersen og norska Maren Uelande vórðu mánadagin 17. des. 2018 funnar dripnar í tjaldi teirra í einum væl umtóktum ferðafólkaøki nærhendis bygdini Imlil í Atlasfjøllunum. Gerningsmenninir skulu hava tætt samband við IS yvirgangsfelagsskapin. Kvinnurnar vóru á vallaraferð um jólini, og vóru farnar til gongu uttan ferðaleiðara. Drápsmenninir filmaðu illgerðina.[1]

Landslutir[rætta | rætta wikitekst]

Marokkanskir landslutir

16 landslutir eru í Marokko:

  1. Chaouia-Ouardigha
  2. Doukkala-Abda
  3. Fès-Boulemane
  4. Gharb-Chrarda-Béni Hssen
  5. Grand Casablanca
  6. Guelmim-Es Semara
  7. Laâyoune-Boujdour-Sakia El Hamra
  8. Marrakech-Tensift-El Haouz
  9. Meknès-Tafilalet
  10. Oriental
  11. Oued Ed-Dahab-Lagouira
  12. Rabat-Salé-Zemmour-Zaer
  13. Souss-Massa-Draâ
  14. Tadla-Azilal
  15. Tangier-Tétouan
  16. Taza-Al Hoceima-Taounate

Keldur[rætta | rætta wikitekst]

  1. https://www.theguardian.com/world/2018/dec/21/bodies-of-women-murdered-morocco-flown-home-louisa-vesterager-jespersen-maren-ueland
Wikimedia Commons logo
Wikimedia Commons logo
Sí miðlasavnið