Tunesia

(Flagg Tunesia)

(Skjaldarmerki Tunesia)

Tjóðarslagorð: Hurriya, Nidham, 'Adala

Tjóðsangur: Himat Al Hima

Alment mál

Arábiskt

Høvuðsstaður

Tunis

Forseti Ahmed Hachani

Løgmaður Kais Saied

Fullveldi 20. mars 1956
(frá Frakland)

Vídd
- tilsamans
- vøtn (%) 163,61 km²
5,0 %

Íbúgvar
- tilsamans 2012
- tættleiki 62/km²

Gjaldoyra Tunesiskur dinarur (TND)

Tíðarøki UTC +1

Økisnavn á alnetinum

.tn

Telefonkota +216

Tunesia (arábiskt: الجمهورية التونسية ella Al-Jumhūriyyah at-Tūnisiyyah) er ímillum Algeria og Libya og er minsta land í Útnyrðingsafrika. Høvuðsmálið er arábiskt. Ferðavinnan hevur stóran búskaparligan týdning. Størsi býurin og høvuðsstaður er Tunis. Aðrir stórir býir er Sfax, Ariana, Sousse og fornaldar býurin Karthago.

Búskapur

Til stóra prísfallið var á olju í 1980-árunum, vóru olja og gass nógv størsta inntøkukelda hjá Tunesia. Nú eru klæði og landbúnaðarvørur eisini vorðin týðandi táttur í búskapinum. Tunesia er ímillum tey lond í heiminum, sum gera mest av kalsium-fosfati, ið verður nýtt í evnafrøðiídnaði og til handilsstøð. Mesti ídnaðurin er í høvuðsstaðnum Tunis og uttan um hann.

Um tveir triðingar av landinum eru búnaðarlendi, men lítið avfall ger, at nógvastaðni hevur verið neyðugt at leggja vatnveitingar. Mest verður dyrkað av hveti og byggi, aldinfruktum, vínberum, fikum, dadlum og oljuberum. Tunesia er ímillum tey lond í heiminum, sum gera mest av olivinolju. Hóast nógv hevur verið gjørt til tess at menna landbúnaðin, má landið flyta inn týðandi matvørur.

Lýggir vetrar og mangir søguligir staðir lokka á hvørjum ári mong ferðafólk til Tunesia. Til 1976 var ferðavinnan tann vinnugrein, ið gav landinum mest av fremmandum gjaldoyra. Fyrst í 1980-árunum kom stígur í ferðavinnuna, men nú gongur framá aftur, og 4 milliónir fólk koma hagar um árið. Landsmyndugleikarnir hava stuðlað at byggja út frítíðarstaðir og gistingarhús, tí vinnan veksur so skjótt. Mangir túsund tunesar starvast í ferðavinnuni.

Flestu ferðafólk koma úr grannalondunum, Libya og Algeria, og úr Evropa. Bíligir flogferðaseðlar og longsulin eftir fremmandum frítiðarstaðum hava gjørt, at nógvir evropearar fara til Tunesia at ferðast.

Søga

Síðan fornøld hevur Tunesia havt tætt samband við Evropa. Tað var miðdepil í stórveldinum Karthago í 4. øld f. Kr. og gjørdist seinni partur í máttmikla Rómverjaríkinum. Í 7. øld e. Kr. gjørdu muslimskir arábar innrás í Tunesia, og fyrst í 1880-árunum tóku franskar herdeildir landið. Tunesia gjørdist frælst ríki í 1956. Síðan tá hevur landið fingið nýggja stýrisskipan, og fleirflokkatingræði er sett í gildi.

Tunesia fór frá einaveldi til demokrati í 2011, aftaná ein uppreistur, sum kollvelti Tunesia og eisini legði lunnar undir, at fólk í Egyptalandi, Yemen, Bahrain, Libya og Syria, gjørdu uppreistur. Í summum londum bleiv uppreisturin sera ógvusligur, men í Tunesia gekk broytingin frá einaveldi til demokrati væl.

Politikkur

Trúarfrælsi

Í 2014, trý ár eftir, at Arábiska várið byrjaði í Tunesia, er grundlógartingið nær við at staðfesta eina nýggja grundlóg. Nýggja grundlógin hevur ikki islam sum týdningarmestu rættarkeldu, men sum sigur, at landið skal verja tað heilaga. Pláss er ikki fyri sharialóg í grundógini, og tað er nakað, sum átrúnaðarligir minnilutar siga er kærkomið. Grein seks í lógini bannar allari ákæru um fráfall og eggjan til harðskap, samstundis sum bæði Koranin og Muhammedslæra verða frávístar sum rættarkelda. Umframt at landið í grundlógini skal “verja tað heilaga”, so skal tað sambært henni eisini hava ábyrgd av átrúnaði og samvitskufrælsi. Rómversk-katólska kirkjan hevur sagt seg stuðla nýggju lógini, tí hon sær út til at tryggja trúarfrælsi ^[1].

Mentan

Matur

Tunesisk matgerð er ávirkað av arábiskum, turkiskum og fronskum matsiðum. Tjóðarrættur er couscous, ið er blandingur av semuljagrýnum, kjøti og grønmeti. Sterkt kryddaðir grýturættir, tajines, kókaðir í leirgrýtu, er eisini væl dámdur matur. Omaná eta tunesar frukt, dadlur fyltar við mandludeiggi ella baklava, ið er nøtar- og hunangskøka. Vanligasti drykkur er sterkt, svart kaffi ella myntte. Siður er, at eftir arbeiðstíð fara mong mannfólk á kaffistovu at hitta vinir og drekka kaffi.

List og handverk

Lívligastu býarpartarnir í einum tunesiskum býi eru marknaðirnir, nevndir souk. Teir eru sum villiniborg av smølum, krókutum gøtum, har ið yður í keypmonnum og handverkarum, sum selja vørur sínar. Her ber til at keypa alskyns lutir, ið eyðkenna tunesiska list og handverk, til dømis koparketlar, teppi, leðurvørur, prýði og baldýrkað klæði. Í øðrum búðum selja tey fisk, kjøt, frukt og grønmeti.

Landafrøði

Meginparturin av teimum 10 milliónum fólkunum í Tunesia búgva í smala strandgeiranum út ímóti Miðjarðarhavi. Her er veðurlagið lýtt og slavið um veturin og heitt og turt um summarið: tí er strandalendið betur egnað til landbúnað enn lendið inni í landinum. Tunesia hevur mark við Libya og Algeria.