1988

1988 var eitt skotár, ið byrjaði á einum fríggjadegi eftir tí gregorianska kalendaranum. árið er nummar 1988 eftir Kristi føðing, ár 988 í øðrum ártúsund, ár 88 í 20. øld, og ár níggju í 1980-árunum.

Í 20. øld, er árið 1988, tað árið, ið hevur flestar romenskar bókstavir (11).

1988 var eitt eyðkent á í byrjan internetsins. Hetta var árið fyrsti kendi telduvirusin spratt upp, betur kendur sum Internetormurin 1988. Fyrsta varandi leinkjan var gjørd ímillum USA (NSFNET) og Evropa (Nordunet). Somuleiðis var eisini fyrsta internetbaseraða kjatt protokollin, ið kallaðist Internet Relay Chat. Hugtakið "Heimsvevurin" var tosað um fyri fyrstu ferð í Evrpeisku granskanarnevndini fyri kjarnorku (CERN) Í 1988.

Sovjetsamveldið byrjar sína umfatandi umlegging til blandingsbúskap í byrjan 1988, og byrjar harvið at falla. Jarntjaldið byrjar at brotna niður í 1988, tá Ungarn loyvir fríari ferðing til vesturs.

Altjóða Heilsustovnurin byrjar verkætlan sína, ið skal útrýma polio.

Árstal

1985 1986 1987 – 1988 – 1989 1990 1991

Áratíggju

1970-árini – 1980-árini – 1990-árini

Øldir

19. øld– 20. øld – 21. øld

Hendingar

• 1. januar - Serforsorgin verður yvirtikin sum føroyskt málsøki.
• 2. januar - Sovjetsamveldið byrjar umlegging av búskapi sínum (perestroika).
• 13. januar - Forseti Kina, Chiang Ching-kuo andast, og varaforsetin, Lee Teng-hui gerst forseti.
• 15. januar - Ísraelskir løgreglumenn og palestinsk mótstøðufólk fara til hendurs í Jerusalem. Fleiri løgreglumenn, og í tað minsta 70 palestinar koma til skaða.
• 26. januar - Longst koyrandi Broadway leikur nakrantíð, Phantom of the Opera, hevur sína fyrstu sýning í New York býi.
• 13. - 28. februar - Vetrar-OL verður hildið í Calgary, Alberta, Kanada.
• 17. februar - Bumba brestur uttanfyri First National Bank í Oshakati í Namibia. 27 lata lív og 70 taka skaða.
• 25. februar - Grunnlóg "Sætta lýðveldi Korea" verður sett í verk.
• 3. mars - Bretski politiski flokkurin, Liberal Democrats verður settur á stovn.
• 13. mars - Seikan tunnillin opnar fyri tokferðslu í Japan, og gerst heimsins longsti (58.85 km) og dýpsti undirsjávartunnil heilt til 2016.
• 16. mars - 3 menn lata lív og 70 taka skaða í einum byrsu og granatálopi í Belfast, Norðurírlandi. Álopið hendir í jarðaferð hjá trimum IRA limum, ið vóru dripnir á Gibraltar fyrr í mánaðinum.
• 17. mars - Avianca flogfar frá Kolumbia dettur niður í fjøllini tætt við venesuelanska markið, og hevur við sær at 143 lata lív.
• 18. mars - Tokyo Dome, kenda ítróttar- og baseballmiðstøðin í Tokyo opnar fyri almenninginum.
• 24. mars -
  • Ísraelski Mordechai Vanunu verður dømdur í 18 ára fongsul, eftir at hava uppgivið kjarnorkuprogramm Ísraels til blaðsins Sunday Times.
  • Fyrsta McDonalds matstovan opnar í einum kommunist riknum landi, tá matstovan opnar í Beograd í Jugoslavia. Í 1989 opnar ein afturat í Budapest, og í 1990 opna tvær í Kina.
• 25. mars - Fyrsta mótstøðugongan av mongu í 1980-árunum, verður hildin í Bratislava, Slovakia ímóti Kekkoslovakisku sosiolistastjórnini.
• 28. mars - Atlantsflog flýgur sín fyrsta túr millum Føroyar og Danmark.
• 29. mars - Afrikanski tinglimurin, Dulcie September verður myrdur í París.
• 5. apríl -
  • Atli P. Dam verður valdur til løgmann í Føroyum.
  • Kuwait Airways flogfar verður rænt ávegis frá Bangkok, Tailandi til Kuwait. Flogrænaranir krevja at 17 Shiite muslimskir fangar í Kuvait verða leyslatnir. Kuvait noktar, og hetta hevur við sær eitt 16 daga flográn, ið fevnir um 3 heimspartar. Tvey ferðafólk lata lív áðrenn ránið endar.
• 10. apríl - Seto brúgvin í Japan opnar fyri ferðslu.
• 11. apríl - Filmurin The Last Emperor hjá Bernardo Bertolucci vinnur níggju Oscars-virðislønir.
• 12. apríl - Fyrverandi poppsangarin Sonny Bono gerst borgastjóri í Palm Springs, Kalifornia, USA.
• 14. apríl - Sovjetsamveldið lovar at trekkja ein part aftur av hermonnum sínum í Afganistan.
• 20. apríl - Longsta flográn í søguni tekur enda, tá ferðafólk Kuwait Airways verða endiliga leyslatin av ránsmonnunum.
• 28. apríl - Eitt Aloha Airlines flogfar missir ein stóran part av taki flogfarsins, ímeðan tað flýgur, og tað hevur við sær at ein letur lív.
• 30. apríl -
  • World Expo 88 opnar í Brisbane í Avstralia.
  • Céline Dion vinnur Eurovision Song Contest fyri Sveis við lagnum "Ne partez pas sans moi".
• 8. mai - François Mitterrand verður endurvaldur forseti Fraklands 7 ár framm.
• 15. mai - Sovjetski herurin trekkir seg aftur úr Afganistan aftaná 8 ár í landinum.
• 16. mai - Ein amerikonsk gransking leggur fram at vanabindandi evnini í nikotini líkjast teimum í heroini og kokaini
• 24. mai - Lóg, ið bannar upphevjan av samkyndleika í skúlum, (outlawing promotion of homosexuality in schools) kemur ígjøgnum í tinginum í Bretlandi.
• 27. mai - Microsoft útgevur Windows 2.1.
• 31. mai - Ronald Reagan, Forseti USA, tosar framman fyri 600 háskúlalesandi í Moskva, á ferð síni til Sovjetsamveldisins.
• 10. - 14. juni - 100.000 mótstøðufólk byrja at syngja um kvøldanar í Tallin í Estlandi. Mótstøðugongan fær navnið "Syngjandi Kollveltingin".
• 11. juni - Stór konsert verður hildin á Wembley Stadium í London, til heiðurs 70 ára føðingardegi fongslaða Nelson Mandela.
• 14. juni - Eldur tekur seg upp í Montana beint norðanfyri mark tjóðgarðsins Yellowstone Park. Hetta hevur við sær at umleið 3.000 km² , ella umleið 35% av garðinum brennur, áðrenn sløkkiliðsfólk fær tamarhald á eldinum seint í september.
• 23. juni - NASA vísindamaðurin James Hansen boðar amerikanska senatinum frá, at menniskjagjørd upphiting av øllum jarðarknøttinum (global warming) er byrjað.
• 25. juni - Niðurlond vinna Sovjetsamveldið 2-0, og gerast evropameistarar í fótbólti 1988.
• 26. juni - Air France flogfar dettur niður í trøini við enda flogbreytarinnar, í eini lýsingarflogferð í Fraklandi. 3 ferðafólk lata lív.
• 27. juni - Tvey tok smella saman á Gare de Lyon tokstøðini í París, og hevur tað við sær at 56 lata lív og 57 taka skaða.
• 3. juli -
  • Fatih Sultan Mehmet brúgvin í Istanbul stendur liðug, og gerst seinna bindiliðið í millum Evropa og Asia yvir Bosporus-strætið.
  • Flogfar frá Iran Air verður av óvart skotið niður av eini amerikanskari missil. 290 fólk, ið vóru umborð, lata lív.
• 6. juli -
  • Piper Alpha boripallurin í Norðsjónum verður oyðilagdur av eldsbruna og spreingingum. Hetta hevur við sær at 165 oljuvinnandi og 2 bjargingarfólk lata lív. 61 starvsfólk yvirliva vanlukkuna.
  • Sjúkrahúsrusk skolar upp á strendur New York, harímillum sproytur við møguligari AIDS smittu. Seinni verða eisini funnið sjúkrahúsrusk á strondum Coney Island, Brooklyn og í New Jersea. Hetta hevur við sær at fleiri strendur New York verða lukkaðar fyri almenninginum mitt í heitasta skrásetta sumri í Norðeysturamerika.
• 31. juli - 32 fólk lata lív, og 1.674 taka skaða tá ein brúgv í ferjuterminalinum Sultan Abdul Halim fellur í Butterworth í Malaisia.
• 8. august - 8888 uppreisturin: Fleiri túsund mótstøðufólk verða dripin í Burma, nú Myanmar, í eini mótstøðugongu í móti stjórnini.
• 11. august - Al-Qaeda verður stovnað av Osama bin Laden.
• 17. august - Forseti Pakistan, Muhammad Zia-ul-Haq og sendiharri USA í Pakistan, Arnold Lewis Raphel, lata lív í flogvanlukku nær Bahawalpur.
• 19. august - Vopnahvíld byrjar í Iran-Irak krígnum.
• 20. august - Iran-Irak kríggið endar. Mett verður at umleið ein millión mans hava latið lív í krígnum.
• 21. august - Nepal-India markið verður rakt av hørðum jarðskjálvta, ímillum 709 og 1.450 fólk lata lív, og fleiri túsund taka skaða.
• 25. august - Eldur tekur seg upp í Lisboa í Portugal, og oyðileggur part av elsta parti býarins.
• 26. august - "Terminal maðurin" Mehran Karimi Nasseri avger at vera verandi á franska De Gaulle flogvøllinum í París. Hann verður verandi har til 1. august 2006.
• 28. august - 75 fólk lata lív, og 346 taka skaða, tá trý krígsflogfør smella saman, og eitt teirra dettur niður á áskoðaranar, í einari flogsýning í Týsklandi.
• 11. september - Syngjandi kollveltingin: 300.000 mans syngja fyri tjóðveldi í Tallin í Estlandi.
• 12. September - Ódnin Gilbert ger stóran skaða í Jamaika.
• 17. september - 2. oktober - Summar-OL verður hildið í Seoul í Suðurkorea.
• 5. oktober -
  • Ófriður tekur seg upp í Alger í Algeria ímóti stjórnini. Tann 10. oktober hava 500 fólk latið lív í ófriðinum.
  • Kilianski einaræðisharrin Augusto Pinochet missir valdið í Kili. Hann kemur aftur til valdið í 1990.
• 19. oktober - Stóra Bretland bannar allar útvarps- og sjónvarpssamrøður við IRA limir. BBC sleppir sær undan regluni við at nýta sjónleikarar í samrøðunum.
• 27. oktober - Ronald Reagan avger at bróta niður amerikonsku sendistovuni í Moskva, orsakað av tólum til avlurtan, ið finnast í strukturi bygningsins.
• 30. oktober - Ayrton Senna gerst Formula 1 vinnari fyri fyrstu ferð, tá hann vinnur kappingina 1988 Japanese Grand Prix.
• 2. november - Fyrsti telduvirusin, Morris ormurin, ið er skrivaður av Robert Tappan Morris, verður sendur frá Massachusetts Institute of Technology í USA.
• 3. - 5. november - Fleiri túsund suðukoreansk lesandi mótmæla fyrrverandi forsetanum Chun Doo-hwan.
• 8. november -
  • Løgtingsval í Føroyum
  • Forsetaval í USA: George H. W. Bush verður valdur framum Michael Dukakis. Bush gerst samstundis fyrsti sitandi varaforseti, ið verður valdur til forseta í USA.
• 13. november - Mulugeta Seraw, etiopskur løgfrøðilesandi í Portland í Oregon, verður sligin til deyða av limum Neo-Nazi bólksins East Side White Pride.
• 18. november - Ronald Reagan, forseti USA. undirskrivar lóg, ið gevur deyða revsing til narkohandlarar.
• 21. november - Ted Turner keypir Jim Crockett Promotions, og broytir tað til World Championship Wrestling (WCW).
• 23. november - Fyrrverandi forseti Suðurkorea, Chun Doo-hwan, biður opinberliga um umbering fyri spillingu hansara, imeðan hann sat sum forseti, og boðar frá at hann fer í útlegd.
• 1. desember -
  • Carlos Salinas de Gortari tekur yvir sum forseti Meksiko.
  • Fyrsti altjóða AIDS-dagurin verður hildin.
• 2. desember -
  • Benazir Bhutto gerst forsætisráðharri Pakistan, og samstundis fyrsta kvinnuliga leiðari av einum Islamstýrdum stati.
  • Meldurhvirla (Cyclon) í Bangladesj hevur við sær at 5 milliónir mans verða heimleys, og fleiri túsund lata lív.
• 7. desember -
  • Jarðskjálvti í Armenia hevur við sær at næstan 25.000 lata lív, 31.000 taka skaða, og 400.000 gerast heimleys.
  • Syngjandi kollveltingin: Estiskt tekur yvir frá russiskum sum alment mál Estlands.
• 12. desember - Tokvanlukka í London hevur við sær at 35 lata lív og 132 taka skaða.
• 20. desember - ST undirskrivar sáttmála í sambandi við bardagan í móti rúsevnum og narkohandlarum.
• 21. desember -
  • Pan-Am flogfar dettur niður yvir skotska býin Lockerbie, tá ein bumba brestur umborð. 259 ferðafólk og starvsfólk umborð umframt 11 fólk, sum eru niðri á landjørðini, lata lív.
  • Kolandi ódn herjar í Føroyum og ger stóran skaða kring alt landið. Ódnin verður kend sum "Jólaódnin í '88". Í desember 2013 vísir Kringvarpið eina sending um Jólaódnina frá 1988, har tey vísa myndir og filmsbrot frá ódnini. Tosað er eisni við fólk, ið hevði mist hús teirra, bæði tá og 25 ár seinni.

Ókendar dagsetningar

• TAT-8, fyrsti transatlantiski telefon kápulin, ið nýtir ljósleiðarar, verður liðugur. Hetta hevur við sær støðugari samband ímillum amerikanska og evropeiska internetið.
• Nær árskiftinum verður tað fyrsta ordiliga og opinbera internet sambandið, tá samband fæst ímillum Princeton, New Jersey og Stokkhólm í Svøríki.
• Tim Berners-Lee tosar um ætlanir sínar, sum enda við at gerast heimsvevurin (world wide web), tá honn tosar í CERN.
• Hitabylgja í USA hevur við sær ímillum 4.800 og 17.000 mans lata lív, og fleiri økir brend í hitanum.
• Sum Sovjetsamveldið byrjar at fella, veksur russiska mafian.
• The Communist Party of Britain verður sett á stovn í Stóra Bretlandi.

Ítróttur

Fótbóltur

• 24. august - Ísland-Føroyar 1-0 (1-0) á Akranesi, vinardystur.

Føðingar

• 9. februar - Lotte Friis, danskur svimjari
• 20. februar - Rihanna, barbadisk songkvinna
• 24. februar - Levi Hanssen, føroyskur fótbóltsleikari
• 27. mai - Birkir Bjarnason, íslenskur fótbóltsleikari
• 6. juli - Yohan Borðoy, føroyskur fótbóltsleikari
• 13. august - MØ, donsk songkvinna
• 6. november - Thomas Neuwirth, eysturríkiskur sangari
• 7. november - Jonas Flindt Rasmussen, føroyskur fótbóltsleikari
• 14. november - John Hansen, føroyskur fótbóltsleikari

Andlát

• 15. februar - Richard Feynman, amerikanskur alisfrøðingur (f. 1918)
• 3. mars - Jóannis Kristiansen, føroyskur listmálari (f. 1918)
• 7. mars - Divine, amerikanskur sjónleikari og sangari (f. 1945)
• 10. mars - Andy Gibb, bretskur tónleikari (f. 1958)
• 16. oktober - Christian Matras, føroyskur yrkjari (f. 1900)