Føroya Landsbókasavn

Landsbókasavnið á frímerki frá 1978

Landsbókasavnið varð stovnað í 1828 sum sjálvsognarstovnur. Við heimastýrislógini (1948) var bókasavnsmálið yvirtikið sum føroyskt sermál. Í 2011 var stovnurin Søvn Landsins settur á stovn. Føroya Landsbókasavn gjørdist ein av stovnunum undir Søvnum Landsins, inntil søvnini vórðu býtt sundur aftur í tríggjar stovnar í 2017 og skifti navn til Landsbókasavnið.

Tann 1. juli 2016 varð Ljóðbókatænastan formliga løgd undir Landsbókasavnið. Ljóðbókatænastan er framhald av felagnum Ljóðbøkur, sum Meginfelag teirra Brekaðu í Føroyum, MBF, tók stig til og síðan 2004 hevur verið rikið við stuðulsjáttan frá landinum.

Landsbókasavnið virkar í dag eftir løgtingslóg nr. 78 frá 1. juni 2023, sett í gildi 13. desember 2024. Bókasavnslógin er eisini galdandi fyri fólka- og skúlabókasøvn landsins, og hon er haraftrat galdandi fyri bókasøvnini á vinnu- og miðnámsskúlunum og í hægri undirvísingarstovnum.

Landsbókasavnið Tjóðbókasavn, Universitetsbókasavn, Vísindabókasavn og Høvuðsbókasavn.

Umframt stjóri, starvast 19 fólk á Landsbókasavninum

Høvuðsendamál

• at savna allar føroyskar bókmentir og so mikið sum gjørligt av bókmentum um Føroyar
• at taka ímóti skylduavhendingini av útgivnum føroyskum verkum
• at skráseta, varðveita og fremja útbreiðslu av kunnleika um hetta og annað tilfar
• at skipa fyri skráseting av føroysku tjóðbókaskránni
• at hava handritadeild
• at menna og veita universitetsbókasavnstænastur. ið stuðla undir gransking og undirvísing á hægri útbúgvingarstovnum
• at vera føroysk ISBN skrivstova í sambandi við altjóða skráseting av bókum, tónleiki og tíðarritum
• at veita vísindabókasavnstænastu
• at samskipa keyp av bókasavnstilfari og tænastumenning á fólkabókasøvnunum

Tjóðbókasavn

Føroyadeild

Høvuðsuppgávan hjá Føroyadeildini er at savna, skráseta og varðveita verk og tilfar, ið verður givið út á føroyskum, ið vendir sær til fólk í Føroyum, ella er eftir føroyskar høvundar. Endamálið við hesi uppgávu, er at varðveita ein týðandi part av føroyska mentanararvinum til komandi tíðir.

Í flestu førum ber til at síggja tilfarið á bókasavninum.

Ein uppgáva hjá føroyadeildini er at varðveita vísindaligt tilfar. Síðani 2021 er føroyskt vísindaligt tilfar varðveitt í Pure. Í Pure hevur hvør granskari sína vangamynd, har til ber at kunna um sítt arbeiði og at leggja sínar vísindaligar útgávur.

Krøvini til arbeiðið við at savna inn, skráseta og varðveita bókasavnspartin av mentanararvinum, eru nógv broytt tey seinastu árini. Talgilda menningin gongur við rúkandi ferð, men eisini fyritreytirnar viðvíkjandi varðveiting av prentaðum tilfari, eru í einari broytingartíð. Veðurlagsbroytingar og broytingar í heimspolitikki, krevja, at nýggj tiltøk verða gjørd. Tískil muga gerast nýggjar mannagongdir, og partur av arbeiðinum við tilbúgving á Landsbókasavninum, umfatar eisini goymsluna, so vit hava eina so trygga goymslu sum gjørligt, umframt at hava neyðætlan fyri tilfarið, skuldi tað ringasta hent.

Tjóðbókaskrá

Landsbókasavnið skipar fyri skráseting av føroysku tjóðbókaskránni, sum umfatar øll verk á føroyskum ella um føroysk viðurskifti.

Fyri at tryggja støðið undir tjóðbókaskránni, áliggur tað útgevarum at lata landsbókasavninum 4 eintøk av øllum útgivnum tilfari.

Skylduavhendingin skal tryggja støðið undir tjóðbókaskránni, so at henda verður so fullfiggjað sum gjørligt.

Landsbókasavnið miðar eftir at fullfíggja allar lutskráir í tjóðbókaskránni, soleiðis at hon verður eitt hent amboð hjá bæði útgevarum, bókasøvnum og øðrum, ið varða av útgávuvirksemi í Føroyum.

Í tjóðbókaskránni verður eftir nærri ásetingum skrásett tað, sum kemur út í Føroyum, t.d. bøkur, tíðarrit, bløð, ljóðbøkur, e-bøkur, tónleikaútgávur, filmar og talgildar útgávur.

Frá 2013 varð byrjað við skráseting av talgildum útgávum, eitt nú e-bókum og øðrum talgildum teldutøkum útgávum á netinum.

Landsbókasavnið er ISBN-skrivstova

Á ISBN-skrivstovuni á Landsbókasavninum ber til hjá útgevararum at skráseta seg sum ISBN-forlag við egnari ISBN-umsiting.

ISSN-skipanin verður Føroya vegna, umsitin av donsku ISSN-skrivstovuni á Kongaliga bókasavninum í Keypmannahavn, ISSN Danmark.

ISBN og talgilt tilfar

Alt fleiri bøkur og tíðarrit verða útgivin sum talgilt tilfar. Talgildar útgávur verða javnsettar við prentaðar útgávur og skulu tí hava sítt egna ISBN. Er talan um útgávur í fleiri ymsum sniðum, skal hvør útgáva eisini hava sítt egna ISBN. Við øðrum orðum: hvør útgávuháttur (prentað, talgilt, innlisið tilfar o.s.fr.) og hvørt útgávusnið (pdf, html o.s.fr.) krevur sambært altjóða ISBN-reglunum sítt egna ISBN.

Handrit

Í bókasavnslógini er ásett, at Landsbókasavnið skal hava eina handritadeild við handritum o.ø. eftir føroyskar høvundar og handritum, ið lýsa føroyska bókmentasøgu, mentan og siðsøgu.

Handrit eru skjøl og bókmentaligt tilfar, sum vanliga ikki er útgivið, men sum tó kann vera virðismikið keldutilfar.

Nøkur handrit eru talgildað og atkomulig á netinum: Handrit.fo

Slóðir úteftir

• Landsbókasavnið Archived 2008-09-15 at the Wayback Machine
• Um Landsbókasavnið
• Leitiskipan Landsbókasavnsins Archived 2015-03-29 at the Wayback Machine