Suðuroyarmál

Frá Wikipedia, hin frælsa alfrøðin
Føroysk málføri.

Suðuroyarmál er eitt málføri av føroyskum. Fyri okkurt um hálvari øld síðan varð skemtandi farið at kalla suðuroyarmál suðuroyskt. Henda skemtandi málvilla hevur nú hjá summum mest sum fest seg sum regluligt talumál samjavnt við eitt nú tungumálsheitið føroyskt. Suðuroyarmál er kortini einki sjálvstøðugt tungumál, men eitt føroyskt málføri eins og havnarmál, norðuroyamál, vágamál, o.s.fr.

Suðuroyarmálið er nógv broytt. Høvuðsorsøkin til hetta man stava frá skúlunum. Har hevur av flestu lærarum í føroyskum dentur verið lagdur á at nýta somu úttalu sum í meginøkinum. Tey seinnu árini eru so eisini sjónvarp og útvarp komin inn í myndina, og hava tey so eisini sína ávirkan.

Størsti munurin millum suðuroyarmálið og vanliga føroyska er:

  • at ístaðin fyri eg verður sagt je.
  • at ístaðin fyri vit verður sagt okur.
  • at ístaðin fyri tit verður sagt tykur.

Eitt annað, sum brýtur av, er at tað verður eitt E-ljóð í endanum av nógvum orðum, sum enda við I ella U, eisini er at nevna, at Æ oftast verður verur broytt til E. Sum dømi um hetta kunnu vit nevna ræðast (reðast), sær (ser), lær (ler), frælsi (frelse), gæs (ges), skræða (skreða) og æða (eða).

Onnur fyribrigdi er at J varð brúkt sum fyrsti bókstavur í orðum sum byrja við E ella G. Sum dømi um hetta kunnu nevnast gina (jina), eg (je), gera (jera), gil (jil) og geva (jeva). Við hvørt verður J skotið upp ímillum eitt hjáljóð og eitt sjálvljóð. Sum dømi kann nevnast teg (tje), meg (mje) og seg (sje).

Tó at Suðuroyggin ikki er so stór í vídd, og ikki er so langt millum bygdir, so breyt málið rættiliga nógv av frá bygd til bygd. Eitt tað sjónskasta dømi um hetta eru Sandvík og Hvalba. Tær eru grannabygdir, og tá ið tað vóru niðursetufólk úr Hvalba sum bygdu Sandvík av nýggjum í 1811, so skuldi man trúð, at sami málburðir varð brúktur í báðum bygdunum, men so var ikki. Meðan henda regla "Æ til E" er føst í sunnaru helvt av oynni, so er hon tað ikki í sandvíksmálinum.

"Á" hevur við hvørt verið brúkt ístaðin fyri "AT". Dømi at svimja søgdu sandvíkingar teir fóre á svimja. Sandvíkingar søgdu eisini hann fór á leita ístaðin fyri at leita og hon fór á møðast. Um orð byrja við H ella K er at siga, at tey ofta hava verið framborin við heilt bleytum ljóði í fyrsta stavilsi. Til dømis hjallur, kjallari, kjøt og kemdi.