Sí keldu fyri Rómverjaríkið

{{Infobox former country
| conventional_long_name = Rómverjaríkið
| native_name =
 {{unbulleted list |item3_style=font-size:80%;padding-top:0.15em;line-height:1.15em;
  | {{native phrase|la|Imperium Romanum}}
  | '''''{{lang|la|Senatus populusque Romanus}} '''''([[SPQR]])<br />{{smaller|{{nobold|[[Rómverska senatið|Senatið]] og fólkið í Róm}}<ref group="n">Aðrir mátar at umrøða "Rómverjaríkið" millum rómverjar og grikkar sjálvar, var m.a. ''{{lang|la|Res publica Romana}}'' ella ''{{lang|la|Imperium Romanorum}}'' (eisini á grikskum: {{lang|grc|Βασιλεία τῶν Ῥωμαίων – ''Basileíā tôn Rhōmaíōn''}} – ["Dominion (Bókstaviliga 'kongsríki') rómverja"]) og ''Romania''. ''{{lang|la|Res publica}}'' merkir rómverskt "commonwealth" <!--?: Usually,--> og kann bæði sipa til the Republican and the Imperial eras. ''{{lang|la|Imperium Romanum}}'' (ella ''{{lang|la|Romanorum}}'') refers to the territorial extent of Roman authority. ''{{lang|la|Populus Romanus}}'' ("rómverska fólkið") var/er ofta nýtt [[Metonym|to indicate the Roman state]] in matters involving other nations. The term ''Romania'', initially a colloquial term for the empire's territory as well as a [[Collective noun|collective name]] for its inhabitants, appears in Greek and Latin sources from the 4th century onward and was eventually carried over to the [[Byzantine Empire]] (see R. L. Wolff, "Romania: The Latin Empire of Constantinople" in ''Speculum'' 23 (1948), pp. 1–34 and especially pp. 2–3).</ref>}}
  | {{native phrase|grc|Βασιλεία Ῥωμαίων}}<br />{{smaller|{{transl|grc|''Basileía Rhōmaíōn''}}}}
 }}
| common_name = Roman Empire
| continent=Eurasia |region=[[Miðjarðarhavslondini]] |status=Keisaraveldi
| life_span = {{line-height|1.3em|{{nowrap|27 á.Kr. – 285/395 e.Kr. {{small|{{nobold|(Ikki býtt sundur)}}}}}}<br />{{nowrap|285 – 476 {{small|{{nobold|([[Vestara Rómverjaríkið|Vestara]])}}}}}}<br />{{circa|330}} – 1453 {{small|{{nobold|([[Byzantinska ríkið|Eystara]])}}}}}}
| p1=Vesturrómverjaríkið   |image_p1=[[File:Consul et lictores.png|30px|link=Rómverjaríkið]]
| s1=Western Roman Empire |image_s1=[[File:Julius Nepos Tremissis.jpg|30px|link=Vesturrómverjaríkið]]
| s2=Eastern Roman Empire |image_s2=[[File:Constantine multiple CdM Beistegui 233.jpg|30px|link=Byzantinska ríkið]]
| image_coat=Augustus Aureus infobox version.png |coa_size=170px |symbol_type=''[[Aureus]]'' av [[Augustus]], tann fyrsti rómverski keisarin.
| image_map = Roman Empire Trajan 117AD.png
| image_map_caption = Rómverjaríkið í 117 e.Kr., tá ið tað var størst.<ref>Bennett, J. ''Trajan: Optimus Princeps''. 1997. Fig. 1. Regions east of the [[Euphrates]] river were held only in the years 116–117.</ref>
| capital =
[[Róm]] (27-)<br>
[[Mediolanum]] (286-402, [[Vesturrómverska ríkið|vestara]])<br>
[[Augusta Treverorum]]  <br>
[[Sirmium]] <br>
[[Ravenna]] (402–476, [[Vesturrómverska ríkið|vestara]])<br>
[[Nicomedia]] (286-330, [[Eysturrómverska ríkið|eystara]])<br>
[[Konstantinopel]] (330-1453, [[Eysturrómverska ríkið|eystara]])
| common_languages = {{nowrap|{{hlist|[[Latínskt mál|latín]]|[[Grikskt mál|grikskt]]}} [[Tungumál í Rómverjaríkinum|Landspartamál{{\}}staðbundin málføri]]}}
| religion =
 {{unbulleted list
  | {{longitem|line-height:1.1em|{{small|Áðrenn 380 e.Kr.''':'''}} [[Keisarlig ríkistrúgv (Rómverjaríkið)|Keisarlig ríkistrúar]]-stýrd [[Átrúnaður í rómverjaríkinum|fleirgudatrúgv]]}}
  | {{small|Frá 380 e.Kr.''':'''}} [[Rómverska kirkjan|Kristindómur]]
 }}
| government_type = [[Blandingsstjórn|Blandað]], virkandi [[einaveldis monarki]]
| title_leader = [[Rómverskur keisari#Tignarheiti og tign|Keisari]]
| year_leader1 = {{nowrap|27 BC – AD 14}} |leader1 = [[Augustus]] {{smaller|(first)}}
| year_leader2 = 98–117    |leader2 = [[Trajan]]
| year_leader3 = 284–305   |leader3 = [[Diocletian]]
| year_leader4 = 306–337   |leader4 = [[Constantine I]]
| year_leader5 = 379–395   |leader5 = [[Theodosius I]]{{sup|a}}
| legislature = [[Rómverska senatið|Senatið]]
| era = [[Klassisk fornøld|Klassisk fornøld]] til [[síðfornøld]]
| date_pre = 32–30 BC      |event_pre = [[Seinasta kríggið hjá rómverjaríkinum|Seinasta kríggið hjá<br />Rómverjaríkinum]]
| year_start = 30–2 BC     |event_start = [[Constitutional reforms of Augustus|Ríkið sett á stovn]]
| date_event1 = AD 117     |event1 = Størsta úbreiðsluøki<br />hjá ríkinum
| date_event2 = 330        |event2 = [[Constantinople#306–337|Konstantinopel]]<br />gerst høvuðsstaður
| date_event3 = 395        |event3 = {{nowrap|[[Western Roman Empire#Final division|Endaliga]] slitið millum <br>[[Greek East and Latin West|eystara og vestara]] ríkið}}
| year_end = 476        |event_end = [[Fall of the Roman Empire|Fall vestara ríkisins]]
| stat_year1 = 25 BC<ref name="size">{{cite journal |journal=Social Science History |title=Size and Duration of Empires: Growth-Decline Curves, 600 B.C. to 600 A.D |first=Rein |last=Taagepera |volume=3 |issue=3/4 |year=1979 |page=118|url=http://www.jstor.org/stable/1170959?seq=4|doi=10.2307/1170959|jstor=1170959|publisher=Duke University Press |authorlink=Rein Taagepera|ref=harv}}</ref><ref>John D. Durand, ''Historical Estimates of World Population: An Evaluation'', 1977, pp. 253–296.</ref> <!--
                                  -->|stat_area1 = 2750000 |stat_pop1 = 56800000
| stat_year2 = 117 AD <ref name="size"/><ref name="cliodynamics.info">{{cite journal|last1=Turchin|first1=Peter|last2=Adams|first2=Jonathan M.|last3=Hall|first3=Thomas D|title=East-West Orientation of Historical Empires|journal=Journal of world-systems research|date=December 2006|volume=12|issue=2|pages=219–229|url=http://cliodynamics.info/PDF/Turchin_Adams_Hall_2006.pdf|accessdate=12 August 2010|issn=1076-156X|archive-date=29 February 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120229205703/http://cliodynamics.info/PDF/Turchin_Adams_Hall_2006.pdf|dead-url=yes}}</ref>|stat_area2 = 5000000 |stat_pop2 =
| stat_year3 = 390 AD <ref name="size"/> |stat_area3 = 4400000 |stat_pop3 =
| currency = [[Sestertius]],{{sup|b}} [[Aureus]], [[Solidus (coin)|Solidus]], [[Solidus (coin)|Nomisma]]
| footnotes = {{ublist |{{sup|a}} The final emperor to rule over all of the Roman Empire's territories before its conversion to a diarchy.}}
|today={{Collapsible list |titlestyle=font-weight:normal; background:transparent; text-align:left;|title=54 lond|
{{flag|Albania}}|{{flag|Algeria}}|{{flag|Andorra}}|{{flag|Armenia}}|{{flag|Eysturríki}}|{{flag|Aserbadjan}}|{{flag|Belgia}}|{{flag|Bosnia Hersigovina}}|{{flag|Bulgaria}}|{{flag|Kroatia}}|{{flag|Kýpros}}|{{Flag|Egyptaland}}|{{flag|Frakland}}|{{flag|Georgia}}|{{flag|Týskland}}|{{flag|Gibraltar}}|{{flag|Grikkaland}}|{{flag|Guernsey}}|{{flag|Ungarn}}|{{flag|Iran}}|{{flag|Irak}}|{{flag|Ísrael}}|{{flag|Italia}}|{{flag|Jersey}}|{{flag|Jordan}}|{{flag|Kosovo}}|{{flag|Kuvait}}|{{flag|Libanon}}|{{flag|Liktenstein}}|{{flag|Libya}}|{{flag|Luksemburg}}|{{flag|Makedónia}}|{{flag|Malta}}|{{flag|Moldova}}|{{flag|Monako}}|{{flag|Montenegro}}|{{flag|Marokko}}|{{flag|Niðurlond}}|{{flag|Palestina}}|{{flag|Portugal}}|{{flag|Rumenia}}|{{flag|Russland}}|{{flag|San Marino}}|{{flag|Saudi Arabia}}|{{flag|Serbia}}|{{flag|Slovakia}}|{{flag|Slovenia}}|{{flag|Spania}}|{{flag|Sveis}}|{{flag|Sýria}}|{{flag|Tunesia}}|{{flag|Turkaland}}|{{flag|Ukraina}}|{{flag|Stóra Bretland}}|{{flag|Vatikanið}}|}}
}}
[[Mynd:RomanEmpire 117.svg|thumb|right|300px|Rómverjaríkið tá tað varð størst undir keisarnum [[Trajan]] (117)]]
'''Rómverjaríkið''' var eitt stórveldi, ið rakk allan vegin runt um [[Miðjarðarhavið]] og heilt norður til [[Bretland]]s. Rómverjaríkið varð grundlagt, tá ið [[Augustus]] keisari kom til valdið í ár [[31 f.Kr.]] Tá ið jarnøldin var í [[Norðurlond]]um, var [[Róm]] enntá størsti býur í heiminum, og har búði hin rómverski keisarin. Keisarin í Róm var mætasti maður í heiminum. Ríki hansara var so stórt, at tað tók fleiri mánaðir at ferðast úr Róm og til markið har eysturi. Tað stóra ríkið høvdu rómverjar savnað við at vinna á øðrum tjóðum. Í fyrstuni høvdu teir bert eitt lítið petti av landi, har býurin Róm lá. Tá var býurin bert ein landsbygd. Rómverjar vórðu ofta álopnir av gronnunum, men so við og við vórðu teir so sterkir, at teir vunnu á grannafólkunum og fóru at ráða yvir teimum. Tess fleiri kríggj, rómverjar førdu, tess dúgligari hermenn gjørdust teir. Tá ein rómverskur herur hevði tikið eitt nýtt land, varð hetta kallað ein landslutur. Ein partur av herinum varð verandi í landslutinum fyri at halda skil á. Hagar komu eisini embætismenn úr Róm. Teir skuldu stýra landslutinum fyri keisaran og krevja upp skatt.

Rikið gekk til grundar, tá ið seinasti keisarin, [[Romulus Augustus]] ([[461]]–[[511]]), í árinum [[476]] varð tvungin av vesturrómverska heryvirmanninum [[Odovakar]] ([[433]]–[[493]]) til at siga keisaratrónuna frá sær. 

Hetta verður í dag ofta roknað sum byrjanin uppá [[miðøldin]]a.

== Sí eisini ==
*[[Vesturrómverska ríkið]]
*[[Eysturrómverska ríkið]]

== Notur ==
{{reflist|group="n"}}

== Keldur ==
{{Reflist}}

{{Commonscat|Roman Empire}}

[[Bólkur:Rómverjaríkið| ]]
[[Bólkur:Fyrrverandi heimsveldir| ]]
[[Bólkur:Søga]]

[[cs:Starověký Řím#Císařství]]