Sí keldu fyri Arkansas

{| class="infobox"
! align=center bgcolor="#ff9999" | Flagg
! align=center bgcolor="#ff9999" | Skjøldur
|- bgcolor="#FFFFFF"
| [[Mynd:Flag of Arkansas.svg|140px]]
| [[Mynd:Seal of Arkansas.svg|110px]]
|-----
! colspan="2" align=center bgcolor="#ff9999" | [[Mynd:Map_of_USA_AR.svg]]
|-----
| Land: || [[Mynd:Flag_of_the_United_States.svg|30px]] [[USA]]
|-----
| Alment mál: || [[Enskt mál|Enskt]]
|-----
| Høvuðsstaður: || [[Little Rock]]
|-----
| Størsti býur: || [[Little Rock]]
|-----
| Innlimað: || [[15. juni]] [[1836]]
|-----
| Guvernørur: || [[Asa Hutchinson]] ([[Republikanski Flokkurin|R]])
|-----
| [[Vídd]]: || 137&#8239;732 km²
|-----
| Íbúgvar ([[2014]]): ||  2&#8239;966&#8239;369 
|-----
| fyri km²: || 22/km²   
|-----
| Tíðarzona: || UTC -6/-5
|-----
| Heimasíða: || [http://www.Arkansas.gov/ www.Arkansas.gov]
|}

'''Staturin Arkansas''' ([[Enskt mál|enskt]]: ''State of Arkansas'') er ein lutstatur í [[USA|Sambandsríkinum Amerika]] við umleið 2,9 mió. íbúgvum. [[Little Rock]] er [[høvuðsstaður]]in og størsti býurin. Í norðri hevur staturin mark við [[Missouri]], í eystri við [[Tennessee]] og [[Mississippi]], í suðri við [[Louisiana]], og í vestri við [[Oklahoma]] og [[Texas]]. Eyknevni er Náttúrustaturin (enskt: ''The Natural State''). Økið er eitt tað týdningarmesta, har m.a. [[rís]] verður dyrkað í USA.  Til støddar er Arkansas sum [[Ongland]], men fólkatættleikin er lítil, bert 22 íbúgvar/km².

Fleiri kend fólk hava búð í Arkansas; t.d. eru bæði [[Johnny Cash]] og [[Bill Clinton]] úr Arkansas.

== Landafrøði ==
[[Mynd:Aerial_view_of_Lake_Ouachita,_AR.png|thumb|left|220px|Nattúran í Arkansas er býtt upp av tveimum vatnøkjum: tann máttmikla [[Mississippiá]]in og hennara áarósar umframt Ouachita-vatnið (eisini nevnt Blakely Mountain Dam).]]
Veðurlagið í Arkansas er fyri tað mesta [[meginlandsveðurlag]]. Her er summarið heitt. Veturin er ofta ógvuliga kaldur og turrur, tí langt er til varman og vætuna í [[Sjógvur|sjónum]]. Meginlandsveðurlagið er sostatt eyðkent av heitum sumrum og køldum vetrum. Har eru langar fjallarøðir, skógir, víðar fløtur, háslættar og stórar áir. Norðari partur av statinum er eyðkendur av fleiri fjallarøðum, m.a. [[Ouachita Mountains]] og [[Ozark Mountains]]. Fjøllini, ið eru klødd við stórum [[Skógur|skógum]], gera tað til eitt stað við einastandandi náttúru. Tann hægsti tindurin, [[Mount Magazine]], er 839 metrar høgur. Meiri enn 23 % av Arkansas eru berlig fjøll, og næstan alt, sum eftir er, er skógur. Grasfløturnar í Eystur-Arkansas eru týdningarmesta [[Landbúnaður|landbúnaðarlendið]].

Sæð undir einum er Arkansas eitt sera strálbygt stakríki. Tað vil siga, at miðaltalið av fólki fyri hvønn km² er sera lágt. [[Fólkatættleiki]]n er í miðal um leið 22 fólk fyri hvønn km². Tað vil siga, at um alt slag av lendi verður tikið við, so hevur hvørt fólk so nógv pláss í part, sum svarar til um leið fimm fótbóltsvøllir. Men tað er misjavnt, hvussu nógv pláss er í part kring stakríkið. Eini 56&nbsp;% búgva í býum ella í øðrum tættbygdum økjum. Góð 44&nbsp;% búgva í fámentum økjum í 2010.<ref>http://www.census.gov/prod/cen2010/cph-2-5.pdf</ref> Hóast samlaða nettotalið sigur, at Arkansas spakuliga verður [[Urbanisering|urbaniserað]], so er staturin framvegis sera ruralur. Tað er ikki bara í [[Little Rock]], at urbaniseringin er farin fram, men eisini úti á bygd.

Størsta vatnið í Arkansas er í [[Hot Springs]]. Tað verður nevnt [[Lake Ouachita]]. Vatnið verður nýtt sum drekkivatn og er sostatt størsta drekkivatnsgoymsla í statinum. [[Mississippi River]] er tann longsta áin í Arkansas (3734 km). Áin [[Arkansas River]] er næstlongsta, hon er 2364 km.

== Búskapur ==
[[Mynd:Osceola,_AR_001.jpg|thumb|right|280px|Mesta [[rís]]ið í USA verður dyrkað í Arkansas. Um helvtin (45&nbsp;%<ref name="Wat">Watkins, Bradley K., Merle M. Andres and Tony E. Windham, "An Economic Comparison of Alternative
Rice Production Systems in Arkansas." ''Journal of Sustainable Agriculture'' Vol. 24. Issue 4 (2004): S. 57-78</ref>) av rís-framleiðsluni hjá [[USA]] er í Arkansas. Fram við næstan øllum landinum og áarósunum eru fult av grønum rísakrum.]]
 [[Landbúnaður]]in hevur alstóran týdning í Arkansas; umleið 43&nbsp;% av landjørðini eru velt.<ref>{{Cite web |url=http://stuffaboutstates.com/agriculture/farm_by_percent.htm |title=Archive copy |accessdate=2015-03-30 |archive-date=2015-04-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150413034304/http://stuffaboutstates.com/agriculture/farm_by_percent.htm |dead-url=yes }}</ref> Veðurlag og jørðildi hava nógv at siga fyri, hvussu jørðin verður brúkt. Í statinum er nógv fjøll og stórur skógur, og tað er sera ótætt bygt. At kalla allur norðari partur av Arkansas er fjallalendi, høgar eggjar við djúpum dølum ímillum. Tey størstu dyrkilendini eru at finna sunnarlaga í Arkansas. Her velta tey m.a. [[rís]], [[hveiti]], [[mais]] og [[bummull]]. So hvørt sum maskinurnar gera meiri og meiri av arbeiðinum í landbúnaðinum, skulu alt færri fólk til at framleiða tann matin, sum okkum tørvar. Við at nýta maskinur kann ein einsamallur bóndi tí arbeiða stórar víddir. Í Arkansas arbeiða 287&#8239;000 (uml. 20&nbsp;%) fólk í landbúnaðinum.<ref>{{Cite web |url=http://lawcochamber.org/wp-content/uploads/2014/07/AgricultureWorksForArkansas.pdf |title=Archive copy |accessdate=2015-03-30 |archive-date=2016-03-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160305013138/http://lawcochamber.org/wp-content/uploads/2014/07/AgricultureWorksForArkansas.pdf |dead-url=yes }}</ref>

Í Arkansas verður nógv [[kjøt]] framleitt.<ref>{{Cite web |url=http://www.arfb.com/for-consumers/arkansas-ag-facts/ |title=Archive copy |accessdate=2015-03-30 |archive-date=2015-09-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150922221442/http://www.arfb.com/for-consumers/arkansas-ag-facts/ |dead-url=yes }}</ref> Fenaðurin, sum gongur á beiti, kann vera [[neyt]], [[seyður]], [[geitir]], [[jakkneyt]] ella [[lamur]]. Kjøt, ull og [[mjólk]] hevur mest at siga av tí, sum fæst burtur úr húsdýrahaldi. Leingi var tað soleiðis, at bara í Arkansas lógu næstan tvey prosent av allari landbúnaðarjørð óbrúkt vegna sonevnda ovframleiðslu. Av og á vórðu stórar rúgvur av [[korn]]i brendar. Nú á døgum verður alsamt størri partur av landbúnaðarjørðini brúkt til grøði, sum til ber at vinna [[etanol]] úr. Tað verður brúkt sum brennievni til [[bilar]] í staðin fyri bensin. Tað ber til at velta hesa grøðina umaftur og umaftur, og tí er etanol ein [[rávøra]], sum kann verða endurnýggjað. Eingin semja er um, at etanol sum brennievni til bilar er gott fyri umhvørvið. Ein orsøk er, at tað fer so nógv orka til at gera etanolið. Verður tað gjørt úr til dømis hveiti, so skal nógv orka verða brúkt til handilstøð, til maskinurnar, sum skera akurin, og til verksmiðjurnar, sum gera etanolið. Tað skulu stórar nøgdir av rávøru til at útvinna etanol. Tað vil siga, at har skulu stórir akrar til. 

Hóast landbúnaður er høvuðsvinnuvegurin, so hevur [[ídnaður]]in eisini nógv at týða fyri Arkansas.

== Søga ==

* Um [[7 500 f.Kr.]] - Elsti gravstaður, fólk vita um, funnin í Arkansas. 

=== Rasuófriður ===

Í [[1954]] eydnaðist teimum, sum stríddust søk teirra svørtu, at fáa hægstarætt at viðurkenna, at svørt og hvít børn skuldu ganga í sama skúla í [[USA]]. Í [[Little Rock]] í Arkansas setti statsovastin statshirðina at halda skil á og vísti 9 svørtum næmingum úr skúlanum. [[Forseti Sambandsríki Amerika|Forsetin]] í [[USA]] sendi samveldisherdeildir til [[Little Rock]] at ansa eftir, at svartir næmingar sluppu í skúla.

== Størstu býir ==
[[Mynd:Arkansas_regions_map.png|290px|thumb|right|Landaøki og býir í Arkansas]]
Teir 10 størstu býirnir eftir íbúgvatali vóru í 2019 í Arkansas hesir:<ref name="kelda-býir"/> 
* [[Little Rock]] - 197&nbsp;312
* [[Fort Smith (Arkansas)|Fort Smith]] - 87&nbsp;891
* [[Fayetteville (Arkansas)|Fayetteville]] - 87&nbsp;590
* [[Springdale (Arkansas)|Springdale]] - 81&nbsp;125
* [[Jonesboro (Arkansas)|Jonesboro]] - 78&nbsp;394
* [[Rogers (Arkansas)|Rogers]] - 68&nbsp;669
* [[Conway (Arkansas)|Conway]] - 67&nbsp;638
* [[North Little Rock]] -  65&nbsp;903
* [[Bentonville]] -  54&nbsp;909
* [[Pine Bluff]] -  41&nbsp;474

== Kend fólk úr Arkansas ==
* [[Scott Joplin]] (1868-1917), klaverleikari og tónaskald
* [[Sonny Liston]] (1932-1970), heimsmeistari í tungvekt í [[Nevaleikur|nevaleiki]]
* [[Johnny Cash]] (1932-2003), countrysangari 
* [[Glen Campbell]] (1936-2017), country- og poppsangari 
* [[Bill Clinton]] (* 1946), fyrrverandi forseti í USA
* [[Barbara Hendricks]] (* 1948), operasangarinna 
* [[John Grisham]] (* 1955), rithøvundur

== Sí eisini ==
*[[William Cameron Townsend]]

== Ávísingar úteftir==
* Heimasíða hjá stjórnini: [http://www.arkansas.gov/ arkansas.gov]
* [https://en.wikivoyage.org/wiki/Arkansas Arkansas], wikivoyage (á enskum)
{{coord|35|1|44.4|N|92|17|16.8|W|type:region_scale:12000000|display=t}}
{{Commonscat}}

== Keldutilfar ==
{{Reflist|refs=
<ref name="kelda-býir">[https://www.citypopulation.de/en/usa/arkansas/ City and Town Population Totals: 2010-2019 -  Arkansas], citypopulation.de</ref>
}}
<references/>

{{Sambandsríki Amerika}}
[[Bólkur:Arkansas|*]]