Sí keldu fyri Tórshavn

{{Geobox|Settlement
<!-- *** Fyrimyndhøvd *** -->
| name                  = Tórshavn
| native_name           = Havn
| other_name            = ''Thorshavn'' <small>([[danskt mál|danskt]])</small>
| category              = Høvuðsstaður 
| symbol = Coat of arms of Tórshavn.svg
<!-- *** Mynd *** -->
| image                 = Vestaravag_torshavn,_faroe_islands,_feb_2005.jpg
| image_caption         = Vestaravág í Havn
<!-- *** Lond, regiónir vm *** -->
| country               = {{flag|Føroyar}}
| region                = [[Suðurstreymoy]] | region_type = [[Sýsla]]
| district              = [[Streymoy]] | district_type = Oyggj
| municipality          = [[Tórshavnar kommuna]] | municipality_type = [[Kommunur í Føroyum|Kommuna]]
<!-- *** Dimensiónir *** -->
| area                  = 158 | area_decimals =
<!-- *** Fólkatal *** -->
| population            = 13640 | population_date = 2021 | population_note = <ref name="hagstova">[http://statbank.hagstova.fo/pxweb/en/H2/?rxid=8612b90f-3759-4c23-a803-57f6f7e767a3 Hagstova.fo]</ref>
<!-- *** Kotur ***  -->
| postal_code           = FO-100 | postal_code_type = [[Postnummur_í_Føroyum|Postnummur]] 
| code                  = 21-00-00 | code_type = [[Markatal]]
<!-- *** Kart *** -->
| map                   = Torshavn on Faroe map.png
}}
'''Tórshavn''' ella '''Havnin'''  er høvuðsstaður í [[Føroyar|Føroyum]] og nógv størsti býurin, hóast hann ivaleyst er ein av heimsins minstu høvuðsstøðum. Í meira enn 1.000 ár hevur Tórshavn verið miðdepil landsins. Men ikki fyrr enn í [[1866]] varð Tórshavn formliga viðurkendur sum sjálvstýrandi eind, sum veruligur [[høvuðsstaður]]. Havnin er ein nútímans, virkin býur við handilslívi, ídnaði og fyrisiting, við skúlum og fjølbroyttum valmøguleikum til víðari útbúgving, við [[Ítróttur|ítrótti]] og einum blómandi mentanarlívi. 

Býurin er bygdur rundan um tvær smáar vágir: Vestaru Vág og Eystaru Vág, sum [[Tinganes]] gongur út millum. Havnin er vaksin nógv seinastu hundrað árini. Eins og í nógvum øðrum nútímans stórbýum eru nógv frítíðartilboð, og møguleikarnir at fáa arbeiði ella at nema útbúgving eru betri í Havn enn á bygd. Havnaøkið hevur stóran týdning. Her verður farmur lossaður, og flestu ferðafólkini koma og fara um Havnina. Árliga koma og fara 3.400 skip um Tórshavnar havn, og 680.000 tons fara um bryggjukantin. 

Havnin er sjálvur landsins [[landafrøði]]ligi miðdepil - ella tað halda tey sjálv í hvørjum falli - og her er landsins tingstaður, sum hann hevur verið í meira enn 1.000 ár. Í Tórshavn og økinum rundanum búgva uml. 20.000 fólk.<ref>http://kvf.fo/greinar/2014/06/13/folkatalid-i-sandoynni-veksur-aftur</ref>

== Navnið ==

Navnið er samansett av ''[[Tórur|Tór]]'', sum er [[Norrøna gudalæran|norrønur gudur]], og ''havn''. Av tí at fyrri liðurin ''Tórs'' hevur verið lítið brúktur á manna munni, hevur almenna býarnavnið ''Tórshavn'' ikki broytt snið gjøgnum tíðina, eins og heitini ''Hósvík'' og ''hósdagur'', har ''Tórs-'' við tíðini er blivið til ''Hós-''.

== Søga ==
[[Mynd:Tinganes_57.jpg|thumb|300px|[[Føroya Landsstýri]] hevur sæti í [[Tinganes]]i]]
[[Mynd:Recherche Expedition 1839 Tórshavn.jpg|thumb|300px|Tórshavn í 1839]]
===Landnám (800–1035)===
Í [[Føroyingasøga|Føroyingasøgu]] kunnu vit lesa, at í Tórshavn hevur líka frá gamlari tíð verið tingstaður hjá føroyingum. Tá komu Føroya bøndur við stórum fylgi til tings í Tórshavn.<ref>{{Cite web|url=https://heimskringla.no/wiki/Færeyinga_saga_(Flateyjarbók)|title=Færeyinga saga (Flateyjarbók)}}</ref> Úti í [[Tinganes]]i settu teir búðir sínar upp, og har vórðu tær standandi, so leingi sum tingið vardi. Longu í landnámstíðini gjørdist Havnin ein savnandi miðdepil, har [[Føroyar|føroyingar]] hittust. Eftir tátíðarmáti var tað eitt fátæksligt pláss, við kargari jørð og nógvum mjørka, ongum rekaviði og ongum fuglabjørgum, og harumframt trupult at verja móti álopum. Eisini vóru lendingarviðurskiftini vánalig, sjálvt eftir [[Føroyar|føroyskum]] mátistokki, og var Havnin tískil ikki egnað sum niðursetupláss. Men sum miðdepil varð hon vælegnað, og her hittust [[Føroyar|føroyingar]] – til avgerð av trætum, til rættargongd og til tingsetur. Og her varð avgerðin tikin ár [[999]], at [[Føroyar|føroyingar]] skuldu taka við [[Kristindómur|kristnari]] trúgv.{{Tørvar keldu}} Í tilknýti til tær árligu tingseturnar vaks upp ein marknaður, og Tórshavn gjørdist eitt fast handilspláss. Saman við tingsetunum kom eisini handilsskapur, og Tórshavn gjørdist handilsstaður og miðstøð føroyinga. 

===Miðøld (1035–1600)===

Tá [[Føroyar]] komu undir [[Noreg]] í [[1035]],<ref>{{Cite web|url=https://www.faroeislands.fo/the-big-picture/history/historical-timeline/|title=Historical Timeline|accessdate=2022-07-05|archive-date=2022-07-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20220705191404/https://www.faroeislands.fo/the-big-picture/history/historical-timeline/|dead-url=yes}}</ref> og seinni undir [[Danmark]] í [[1524]], kom einahandilin og við honum embætismenninir. Hesir búsettust í Havnini og bygdu teir skansar fyri at verja handilsvørurnar. Tað nógva virksemið í Havnini fekk nógv fátækrafólk av bygd at flyta til Havnar, tí har kundu tey vinna sær til lívsins uppihald við handilin, við at byggja skansa ella sum soldátar. 

Longu undir einahandlinum fekk [[Niels Ryberg]] loyvi at seta á stovn ein transithandil í Vágsbotni. Við hesum byrjaði nýggj tíð, og eitt nýtt handverk kom fram. Fólk lærdu seg at salta sild og at turka klippfisk. Um somu tíð vórðu undan um Havnina stykkjaðar út traðir og latnar Havnarfólki til traðarbrúk. 
[[Mynd:Thorshavn_1902_Map_Trap.jpeg|thumb|left|200px|Tórshavnar býarkort, 1902.]]

===1800-árini===
Við nýggju [[Danmark|donsku]] grundlógini í [[1849]] varð nýggj fyrisiting skipað við amtum og kommunum í [[Danmark|danska]] ríkinum, og tann [[16. februar]] [[1866]] kom lóg um ''Thorshavns kommunale Forfatning''. Tá gjørdist Tórshavn serstøk kommuna, ið umfataði staðin sjálvan og garðarnar uttanfyri, [[Húsagarður]] og [[Álaker]] við tí, ið til teir hoyrdu.{{Tørvar keldu}} Til at stýra kommununi skuldu veljast 5 borgarar í borgaraumboðið, ''Borgerrepræsentationen'', sum tað kallaðist. Hesir fimm skuldu stýra saman við landsins fúta, sum var fastur limur í stýrinum. 

Á nesinum og uttan um [[Eystaruvág]] var so búsetingin. Fólkatalið fór at vaksa og var komið upp á 850, tá ið einahandilin var avtikin og fríhandil settur á stovn í [[1856]]. Byrjanin til tann [[Føroyar|føroyska]] fiskiflotan varð løgd, tá [[Trappubrøðurnir]] úr Havn keyptu sluppina [[Fox]]. Men orsakað av teimum vánaligu havnarviðurskiftunum í Tórshavn mentist tann nýggja vinnan skjótari úti á bygdunum. Tað var eyðsæð, at neyðugt var at bøta um havnarviðurskiftini, og í [[1927]] var Tórshavnar Havn ein veruleiki. 

Havnin gjørdist keypstaður tann [[1. januar]] [[1909]], og býurin er í støðugari menning.{{Tørvar keldu}}

== Vinnuvegir ==
[[Mynd:Landssjúkrahúsið_Tórshavn_2012.jpg|thumb|right|240px|[[Landssjúkrahúsið]].]]
Havnin hevur nógv skip og nógv tað størsta handilsvirksemið í Føroyum. Har er t.d. stór skipasmiðja, har nógv skip verða bygd, bæði úr stáli og viði. Havnin er brimpláss, hon liggur opin fyri [[hav]]alduni, men har er so góður brimgarður gjørdur, at tað er leggjandi at í næstan øllum veðri. Higar koma eisini ferðafólk úr útheimi til [[Føroya]], og meginparturin av øllum farmi, og vestanfyri er hugnalig smábátahavn og fyrr eisini fiskivinnuhavn. Til Havnar kemur nógv fólk ferðandi úr útlondum og úr øllum bygdum í [[Føroyum]]. Føst innanoyggja ferðasigling er til Havnar úr [[Suðuroy]] og úr [[Nólsoy]].

==Mentan==
[[Mynd:Nordic_house,_faroe_islands_(4).jpg|thumb|right|240px|[[Norðurlandahúsið]].]]
Í Havn er alt, sum einum stórbýi hoyrir til. Bæði til arbeiði, frítíð, lærustovnar, [[Føroya Studentaskúli|studentaskúli]], fólkaskúlar og ymiskt til persónliga røkt og menning. Her eru dagstovnar, skúlar, ítróttaøki við fótbóltsvøllum, svimjihøll og rennibreyt, heilsuverk við sjúkrahúsi, og øðrum viðgerðarmøguleikum, tilhald til eldri fólk, eins og fleiri ellis- og røktarheim og sambýli eru í býnum. Stór hús eru til dømis tey gomlu [[Amtmansborgin|amtmanshúsini]], [[Føroya Fólkaháskúli]], [[Landssjúkrahúsið]], [[Hotel Hafnia]], [[Hotel Føroyar]], [[Telefonverk Føroya Løgtings|telefonhúsið]], [[Tórshavnar kommunuskúli|Kommunuskúlin]], [[Bacalao]] og [[SMS (sølumiðstøð)|SMS]]. Í Havn eru fleiri danskir stovnar: [[Sorenskrivarin]], [[Ríkisumboðsmaðurin]], [[Landslæknin]] og [[Løgregla]]n. Har er eisini bæði Føroya biskupur, [[Føroya Fornminnissavn|Fornminnissavnið]],  [[Landsbókasavnið]] og [[Býarbókasavnið]]. Í Tórshavn er hægstu skúlar í [[Føroyum]] – [[Glasir]], [[Vinnuháskúlin]] og [[Fróðskaparsetur Føroya]]. Har eru breiðar beinar gøtur, prúð hús og vakrir urtagarðar, og ein stór [[Viðarlundin|viðarlund]] er mitt í býnum. Í viðarlundini stendur ein prýðilig standmynd til minnis um føroyskar sjómenn, sum gingu burtur undir [[Seinni heimsbardagi|2. heimskríggi]].

==Byggilist==
[[Mynd:Faroe_Islands,_Streymoy,_Tórshavn_(7),_Tinganes, Tórshavn 2004.1.jpg|thumb|right|200px|Tinganes.]]
Tann gamli býurin er tætt bygdur við trongum gøtum og skotum og við trappum, har ið bratt er. Sjálvt til gongu er skjótt at koma sær niðaná og fáa útsýni oman yvir býin og landslagið. Húsini fylgja sum heild hæddarstrikunum og venda sær út ímóti fjørðinum. Húsalitirnir vísa so ella so til aldurin á teimum, tey gomlu eru mest svørt, tey nýggjaru í nógvum ymiskum litum og tey nýggjastu varliga hvít ella ljóst jarðlitað. Tey flestu stakhús eru til eitt húski. 

Á [[Skansin|Skansatanga]], sum fyrr var nevndur ''Stanganes'', bygdi [[Magnus Heinason]] ein [[Skansin|skansa]] til at verja Havnina fyri ófriðarskipum. Húsini og virkini hava, serliga aftan á [[Seinni heimsbardagi|Seinna heimsbardaga]] verið í ringum standi, men nú er bøtt um tey, so skansin er í dag eitt søguligt prýðiligt minni.

Teir elstu bygningarnir í Havn standa helst í [[Tinganes]]i, teirra millum eru Leigubúðin og Munkastovan, sum eru úr [[miðøld]] og óivað elstu hús í Havn.

== Landafrøði ==
[[Mynd:Torshavn.png|thumb|right|250px|Býarkort.]]
Tórshavn liggur mitt í landinum. Á gamla tingstaðnum [[Tinganes]]i hevur landsins stjórn, [[Føroya Landsstýri|landsstýrið]], sæti. Hetta er nesið, sum býtir sjálvu havnina sundur. Eystanfyri er havnin fyri ferðafólk og farm. Havnin breiðir seg nú um dyrkað traðalendi og út í hagan norðanfyri. Landslagið uttan um Havnina er javnt og rundað. [[Havnardalur]], [[Hoydalar]], eiðið í [[Nólsoy]], [[Kaldbaksfjørður]] og onnur sund og firðir eru skapað av ístungunum úr jøklunum. Høg berg, máað av brimi, finnast at kalla ikki nærindis Havnini. Reynini vestanfyri og sunnanfyri koma upp í 350 metra hædd. Tvær stórar áir, [[Sandá]] og [[Hoydalsá]], og tvær minni, [[Rættará]] og [[Havnará]], mynda lendið. Havnará rennur gjøgnum miðbýin, nú mest undir loki. í juli mánaði 2023, stutt fyri ólavsøku, varð tó nýggja Havnará alment latin upp og tikin í nýtslu.<ref>[https://dagur.fo/borgarstjorin-um-nyggju-havnara-ein-av-minum-storstu-lotum Borgarstjórin um nýggju Havnará: -Ein av mínum størstu løtum], dagur.fo, 2023-07-23</ref> Dyrkaða lendið og tey bygdu økini eru enn sum heild undir 100 metra hædd.

Í miðstaðarøkinum eru fleiri kommunusamanleggingar farnar fram seinastu umleið tjúgu árini. Síðan [[1974]] er kommunan økt munandi við kommunusamanleggingunum við [[Kaldbak]], [[Hoyvík]], [[Argir]], [[Nólsoy]], [[Hestur|Hest]] og [[Kollafjørður|Kollafjørð]]. Hetta hevur givið høvuðsstaðarkommununi størri møguleikar at menna byggimøguleikar og virksemi annars, og við tí alt størri fólkagrundarlagnum, sum nú er umleið 20.227 (2015) fólk, eisini størri møguleikar at átaka sær ymiskar uppgávur, sum almennu [[Føroyar]] áður hava røkt.  

==Jarðfrøði==

Fyri einum 65 milliónum árum síðani tóku seg upp eldgos á havbotninum millum evropeiska og norðuramerikanska/grønlendska [[meginland]]ið. Tá í tíðini lógu [[Norðuramerika]] og [[Evropa]] væl nærri hvørt at øðrum og uml. 10 stig sunnari enn nú á døgum. Meginlondini róku og reka enn hvørt frá øðrum, og sprungur í atlantiska havbotninum eru framvegis virknar við gosi innan úr jørðini. Soleiðis vórðu basaltfláirnar til, sum [[Føroyar]] eru partar av. Tríggjar høvuðsgostíðir vóru og vóru tær fleiri túsund ár. Fláir í ymiskum tjúkdum við gosgrýti og øsku vórðu til, soleiðis sum tað sæst aftur í homrum og líðum. Landið sakk sum frá leið í ein landnyrðing, so at tær elstu fláirnar og miðfláirnar síggjast sunnanfyri og vestanfyri, og tær yngstu eru at síggja norðanfyri og eystanfyri. Landssynningsøkið av [[Streymoy]]nni við landslagnum uttan um Havnina er partur av ovastu basaltfláunum.

Tá ið tertiertíðin endaði fyri einum 2,5 milliónum árum síðani, var basaltháslættin umskapaður til eitt toluliga javnt heyggjalendi við breiðum dølum. Vatn hevði matað teir jarðfrøðiliga veiku partarnar burtur og slóðað fyri teimum komandi landsløgunum. Einar 15-20 ístíðir komu aftaná og fylgdu hesum slóðum og skapaðu sund, [[Firðir í Føroyum|firðir]] og dalar. Flestir ganga úr einum vesturhallum norðan í ein eysturhallan sunnan, og hetta eyðkennir landslagið og strendurnar nú. Ísurin var einar 500-700 metrar tjúkkur, og tey hægstu fjøllini rukku upp um ískápuna og eru so statt eldri enn ístíðarlandslagið. Undir ísinum varð landið brýnt og rundað. Úr [[Mykines]]i til [[Fugloy]]ar sæst eitt marknaskil, har jøklarnir fluttu seg annaðhvørt norðureftir ella suðureftir. [[Sandoy]] og Suðuroy høvdu hvør sína ískápu. U-skapaðu jøkulsdalarnir síggjast aftur í sundum og firðum millum oyggjarnar og hava gjørt, at har er sum heild rættiliga grunt.

== Veðurlag ==
[[Mynd:Tórshavn.2004.3.jpg|thumb|right|280px]]
Føroyar hava tempererað oyggjaveðurlag, og veðrið er sera skiftandi. Ta einu løtuna skínur sólin av klárum himni, og næstu løtuna dregur hann á luftina, og tað fer at regna. Veðurlagið fer frá at verða bólkað sum tempererað til at vera arktiskt, tá ið miðalhitin fyri heitasta mánað er minni enn 10 °C. Sjógvurin frystir ongantíð. Hitin er høgur í mun til norðurleikan. Luftin er rein og frísk alt árið. Miðalhitin í Tórshavn var 6,3°C í 2010 - tann lægsti í langa tíð. 

'''Veðurlagið í 2010:'''

*Miðalhiti: 6,3°C
* Avfall: 1,165 mm.
* Sólartímar: 977 tímar
* Frostdagar: 67 dagar 
*Minsti hiti: -5,7°C 
*Minsti hiti síðan 1961: -12,3°C
* Mesti hiti: 16,2°C
* Mesti hiti síðan 1961: 26,3°C

{{Weather box
|location = Tórshavn (1981–2010, ekstremt 1961–2010)
|metric first = Y
|single line = Y
|Jan record high C = 11.6
|Feb record high C = 12.0
|Mar record high C = 12.3
|Apr record high C = 18.3
|May record high C = 19.7
|Jun record high C = 20.0
|Jul record high C = 20.2
|Aug record high C = 22.0
|Sep record high C = 19.5
|Oct record high C = 15.2
|Nov record high C = 14.7
|Dec record high C = 13.2
|year record high C = 22.0
|Jan high C = 5.8
|Feb high C = 5.6
|Mar high C = 6.0
|Apr high C = 7.3
|May high C = 9.2
|Jun high C = 11.1
|Jul high C = 12.8
|Aug high C = 13.1
|Sep high C = 11.5
|Oct high C = 9.3
|Nov high C = 7.2
|Dec high C = 6.2
|year high C = 8.8
|Jan mean C = 4.0
|Feb mean C = 3.6
|Mar mean C = 4.0
|Apr mean C = 5.2
|May mean C = 7.0
|Jun mean C = 9.0
|Jul mean C = 10.7
|Aug mean C = 11.0
|Sep mean C = 9.6
|Oct mean C = 7.5
|Nov mean C = 5.5
|Dec mean C = 4.3
|year mean C = 6.8
|Jan low C = 1.7
|Feb low C = 1.3
|Mar low C = 1.7
|Apr low C = 3.0
|May low C = 5.1
|Jun low C = 7.1
|Jul low C = 9.0
|Aug low C = 9.2
|Sep low C = 7.6
|Oct low C = 5.4
|Nov low C = 3.4
|Dec low C = 2.1
|year low C = 4.7
|Jan record low C = -8.8
|Feb record low C = -11.0
|Mar record low C = -9.2
|Apr record low C = -9.9
|May record low C = -3.0
|Jun record low C = 0.0
|Jul record low C = 1.5
|Aug record low C = 1.5
|Sep record low C = -0.6
|Oct record low C = -4.5
|Nov record low C = -7.2
|Dec record low C = -10.5
|year record low C = -11.0
|precipitation colour = green
|Jan precipitation mm = 157.7
|Feb precipitation mm = 115.2
|Mar precipitation mm = 131.6
|Apr precipitation mm = 89.5
|May precipitation mm = 63.3
|Jun precipitation mm = 57.5
|Jul precipitation mm = 74.3
|Aug precipitation mm = 96.0
|Sep precipitation mm = 119.5
|Oct precipitation mm = 147.4
|Nov precipitation mm = 139.3
|Dec precipitation mm = 135.3
|year precipitation mm = 1321.3
|Jan humidity = 90
|Feb humidity = 89
|Mar humidity = 89
|Apr humidity = 87
|May humidity = 88
|Jun humidity = 88
|Jul humidity = 90
|Aug humidity = 90
|Sep humidity = 90
|Oct humidity = 90
|Nov humidity = 89
|Dec humidity = 90
|year humidity = 
|unit precipitation days = 1.0 mm
|Jan precipitation days = 22
|Feb precipitation days = 17
|Mar precipitation days = 21
|Apr precipitation days = 16
|May precipitation days = 13
|Jun precipitation days = 12
|Jul precipitation days = 13
|Aug precipitation days = 13
|Sep precipitation days = 18
|Oct precipitation days = 22
|Nov precipitation days = 21
|Dec precipitation days = 22
|year precipitation days
|Jan sun = 14
|Feb sun = 36
|Mar sun = 71
|Apr sun = 106
|May sun = 124
|Jun sun = 125
|Jul sun = 111
|Aug sun = 98
|Sep sun = 80
|Oct sun = 49
|Nov sun = 20
|Dec sun = 6
|year sun = 
|source 1 = [[Danish Meteorological Institute]]<ref name= DMI>{{cite web
| url = http://www.dmi.dk/fileadmin/Rapporter/TR/tr11-20.pdf
| title = Monthly means and extremes 1961–1990 and 1981–2010 for air temperature, atmospheric pressure, hours of bright sunshine and precipitation–Denmark, The Faroe Islands and Greenland
| publisher = Danish Meteorological Institute
| pages = 16–19
| accessdate = January 18, 2015}}</ref>
|source 2 = NOAA (sun, humidity and precipitation days 1961–1990)<ref name= NOAA>{{cite web
| url = ftp://ftp.atdd.noaa.gov/pub/GCOS/WMO-Normals/TABLES/REG_VI/DN/06011.TXT
| title = TORSHAVN Climate Normals 1961-1990
| publisher = [[National Oceanic and Atmospheric Administration]]
| accessdate = November 15, 2012}}</ref><ref name= sunshine>{{cite web
| url = ftp://ftp.atdd.noaa.gov/pub/GCOS/WMO-Normals/TABLES/REG_VI/DN/00033069.TXT
| title = Sunshine data for Tórshavn 1961-1990
| publisher = [[National Oceanic and Atmospheric Administration]]
| accessdate = November 15, 2012}}</ref>
|date=January 2011
}}

== Fólkatalsfrøði ==

Býarvøksturin hevur verið ógvuliga stórur seinastu árini. Í [[1801]] var íbúgvaratalið í Havn 554, í [[1950]] 10 ferðir so stórt – 5.607. Í [[2015]] var íbúgvaratalið í nýggju stórkommununi vaksið til 20.227. Meira enn 1/3 av fólkinum í Føroyum býr í Tórshavnar kommunu, og enn flyta fólk til Havnar.

== Ítróttur ==
[[Mynd:Nabb,_One_of_the_Sports_Halls_in_Tórshavn_and_Tórsvøllur,_the_National_Football_Stadium_of_the_Faroe_Islands.JPG|thumb|300px|[[Tórsvøllur]] í [[Gundadalur|Gundadali]] í [[2010]]]]
=== Fótbóltur ===

Tríggir fótbóltsvøllir eru í Havn: [[Ovari vøllur]], [[Niðari vøllur]], og [[Tórsvøllur]]. Tveir teir fyrstu umsitur mentamáladeildin hjá [[Tórshavnar kommuna|Tórshavnar kommunu]]. Grunnurin Tórsvøllur umsitur Tórsvøll. Ein og hvør kann læna fótbóltsvøllirnar, tá fótbóltsfeløgini ikki nýta teir. Tað er ókeypis at brúka fótbóltsvøllirnar hjá [[Fótbóltur|Tórshavnar kommunu]].

=== Svimjing ===

Fimm almennir svimjihyljar eru í kommununi. Tann størsti er [[Svimjihøllin í Gundadali]]. Hinir fýra eru í [[Argja skúla]], [[Eysturskúlanum]], [[Kollafjarðar skúla]] og úti í [[Hesti]]. [[Svimjihøllin í Gundadali]] verður í høvuðsheitum brúkt til almenna svimjing, men eisini skúlar, stovnar og feløg brúka hana. Hinir svimjihyljarnir eru fyrst og fremst til skúlabrúks, men tann í [[Kollafjørður|Kollafirði]] er eisini opin fyri almenninginum. Svimjihylurin í Hesti er einans í nýtslu um summarið. 

== Politikkur ==
[[Mynd:Tinganes, Tórshavn 2004.1.jpg|thumb|left|230px|[[Tinganes]] er millum mest sermerktu, fornríku og søguligu pláss í [[Føroyum]].]]
[[Mynd:Olaf_Finsen.png|thumb|300px|[[Olaf Finsen]] var [[Býráðsformenn í Tórshavn|býráðsformaður]] í Tórshavn frá [[1904]] til [[1909]]]]
Nú býr Føroya yvirvald úti á [[Tinganes]]i, tí har hevur [[Føroya Landsstýri]] innivist. Enn kemur [[Føroya Løgting]] saman í Tórshavn á hvørjum ári, men [[Tinghúsið|løgtingshúsið]] er ikki á Tinganesi, tað stendur longur uppi í býnum. 

Býráðið í [[Tórshavnar kommuna|Tórshavnar kommunu]] hevur 13 limir, ið verða valdir eftir reglunum í kommunulógini. Býráðið ger av, nær og hvar regluligir býráðsfundir skulu vera. Fyrst í hvørjum álmanakkaári verður hetta kunngjørt á tann hátt, sum vanliga verður nýttur í kommununi. Vanliga hevur býráðið almennan fund eina ferð um mánaðin. Borgarstjórin fyrisitur dagligu leiðsluna av kommununi. Hann ansar eftir, at málini verða býtt út til avvarðandi nevndir og starvsfólk í kommununi. Um tað er neyðugt, ger hann reglur fyri, hvussu málini skulu verða avgreidd. 

Býráðslimirnir í [[Tórshavnar kommuna|Tórshavnar kommunu]] eru borgaravald umboð, sum eru stillað upp í politiskum flokkum. Limirnir skipa seg í ein meiriluta og ein minniluta, har meirilutin er at líkna við samgonguna í landspolitikki. Siðvenjan við meiriluta og minniluta hevur verið í kommununi í fleiri áratíggju. Tey, sum skipa meiriluta, undirskriva eitt samgonguskjal, har ætlanirnar hjá meirilutanum fyri valskeiðið verða settar út í kortið. Í [[Tórshavnar kommuna|Tórshavnar kommunu]] er ikki vanligt at almannakunngera sjálvt samgonguskjalið. Nývalda býráðið velur ein borgarstjóra fyri alt valskeiðið. Starvið sum borgarstjóri er fulltíðarstarv. Eisini velur býráðið ein 1. og ein 2. varaborgarstjóra og mannar síðani tær føstu nevndirnar: Fíggjarnevndina, Teknisku nevnd, Mentamálanevndina, Trivnaðarnevndina, Vinnunevndina, Náttúru- og umhvørvisnevndina, Byggi- og býarskipanarnevndina og Økisnevndina. Limirnir í føstu nevndunum skulu vera býráðslimir. 

Kommunuval er fjórðahvørt ár annan týsdag í [[november]]. Til Tórshavnar býráð verða valdir 13 limir. Fyri at kunna velja og stilla upp til kommunuval í [[Tórshavnar kommuna|Tórshavnar kommunu]], skalt tú vera fylt/-ur 18 ár og hava heimarætt í [[Føroyar|Føroyum]]. Eisini skalt tú vera tilmeldað/-ur hjá fólkayvirlitinum í kommununi í seinasta lagi 2 vikur fyri valdagin og framvegis vera búsitandi í kommununi sjálvan valdagin. Borgarar úr øðrum londum, ið hava havt fastan bústað í [[Føroyar|Føroyum]] seinastu 3 árini undan valinum, hava eisini rætt at velja og stilla upp til kommunuval. Uppstilling fer fram á vallista, har í minsta lagi 15 og í mesta lagi 25 stillarar kunnu stilla millum 1 og 17 valevni upp til býráðið. Í [[Tórshavnar kommuna|Tórshavnar kommunu]] er siðvenja at hava politiska uppstilling, t. v. s. at valevnini verða stillað upp í politisku flokkunum, ið vit kenna frá landspolitikki. Ein valnevnd, sum býráðið velur, hevur evstu ábyrgdina av valinum í kommununi. Aftrat henni eru valstýri, sum taka sær av valinum í teimum ymsu atkvøðuøkjunum. Nýggja býráðið tekur við [[1. januar]] árið eftir valið og situr í fýra ár. 

Býráðið ásetir skattaprosentið í kommununi á hvørjum ári, tá fíggjarætlanin verður viðgjørd. Skattainntøkan verður brúkt til tær tænastur, kommunan veitir sínum borgarum. [[Taks]] tekur sær av skattaálíkningini, bæði viðvíkjandi kommunuskatti, landsskatti, kirkjuskatti o. ø. Tað er eisini Taks, sum krevur skattin inn.

===Býráðsvalið 2016===
[[Mynd:Faroe_Islands,_Streymoy,_Tórshavn_(5).jpg|thumb|250px|[[Bryggjubakki]] áðrenn [[Trappan í Vágsbotni|Trappan]] varð gjørd og tikin í nýtslu á sumri 2016]]
Niðanfyri sæst atkvøðubýtið á býráðsvalinum 8. november 2016.

{| class="wikitable" style="text-align:right;"
|-
! rowspan=2 |'''Flokkur'''
! colspan=2 | Atkvøður
! colspan=2 |Prosent
! colspan=2 |Sessir
|-
! #
! ±
! %
! ±
! #
! ±
|-
|align=left|<code>A</code> – [[Fólkaflokkurin]]
| 1&nbsp;659
| −98
| 13,7
| −2,1
| 2
| ±0
|-
|align=left|<code>B</code> – [[Sambandsflokkurin]]
| 1&nbsp;209
| +82
| 9,9
| −0,2
| 1
| ±0
|-
|align=left|<code>C</code> – [[Javnaðarflokkurin]]
| 4&nbsp;674
| +161
| 39,2
| −2,1
| 5
| −2
|-
|align=left|<code>E</code> – [[Tjóðveldi]]
| 3&nbsp;378
| +870
| 27,8
| +5,3
| 4
| +1
|-
|align=left|<code>F</code> – [[Framsókn]]
| 1&nbsp;094
| +445
| 9,0
| +3,2
| 1
| +1
|-
|align=left|<code>H</code> – Uttanflokkalistin
| 48
| +48
| 0,4
| +0,4
| 0
| ±0
|-
|align=left|Aðrir flokkar
| 0
| −494
| 0
| −4,5
| 0
| ±0
|- bgcolor="e9e9e9"
|align=left|Tilsamans
| 12&nbsp;197
| 
| 100,0
|
| 13
|
|-
|align=left colspan=7| <small>[[Borgarstjóri]]: [[Annika Olsen]] ([[Fólkaflokkurin|A]])<br/>Varaborgarstjóri: [[Gunvør Balle]] ([[Tjóðveldi|E]])</small>
|}

==Samferðsla==
[[Mynd:Tórshavn.10.jpg|thumb|right|260px]]
Vøruflutningurin millum bygdir var fram til umleið 1970 bara at kalla sjóflutningur við skipum og bátum. Sambandið við útheimin gekk um Havnina, og bátar førdu vørur og fólk í land. Verulig havn við atløgubryggjum kom seinast í [[1920-árini|1920-árunum]]. 

Vegur varð lagdur til torvheiðarnar vestanfyri, Landavegurin kallaður. Annars var fyrsti rættiligi vegurin úr Havnini gjørdur í 1907, og tað var vegurin niðan á Sanatoriið, bróstsjúkrahúsið í [[Hoydal|Hoydølum]]. Vegur varð gjørdur til [[Hvítanes]] í 1950, men ikki fyrr enn í 1966 var Oyggjarvegurin liðugur, og trý ár seinni var koyrandi allan vegin norður og suður í [[Streymoy]]nni.

Broytingarnar í ferðslumynstrinum hava havt við sær, at strandferðslan við skipum er nógv minkað, at meginparturin av fólkaflutninginum í onnur lond fer fram við [[flogfar]]i, og at Havnin hevur fingið eina nógv vaksna ferðslu við [[Bilar|bilum]]. 

== Vitjanarverd støð ==
[[Mynd:Viðarlundin_í_Havn_the_Central_Park_of_Tórshavn_Faroe_Islands.JPG|thumb|right|220px|Viðarlundin Ólavsøkuaftan 2010.]]
[[Mynd:Nordens_Hus_pa_Faeroerne.jpg|thumb|right|220px|Norðurlandahúsið.]]
[[Mynd:Tórshavn_Gongin_R0010482.jpg|thumb|right|220px|Gongin.]]
* '''[[Skansin]]''': Havnar skansi verður mettur sum eitt av fremstu fornminnum [[Føroya]] og er einasta skansaverk av sínum slag í landinum. 
* '''[[Løgting]]ið''' er hægsti politiski myndugleiki í Føroyum. 
* '''[[Vaglið]]''' er mitt í býnum. Her í umhvørvinum eru hús og bygningar úr seinnu helvt av 19. øld
* '''[[Viðarlundin]]''': Inni í Viðarlundini er minnisvarði reistur til minnis um teir sjómenn, ið lótu lív undir Seinna heimskríggi. Tey fyrstu trøini vórðu sett niður uml. 1880, men tann seinna og betri eydnaða royndin var í 1903. Við Viðarlundina er eisini '''[[Listasavn Føroya]]'''.
* '''[[Norðurlandahúsið]]''', ið arkitekturin Ola Steen hevur teknað. Húsið stóð liðugt í 1983.
* '''[[Gongin]]'''
* '''[[Vágsbotnur]]''': Teir reyðu bygningarnir eru frá Rybergstíðini í seinnu helvt av [[1700-árini|1700-talinum]]. Frammanfyri er standmyndin eftir Hans Paula Olsen, "Nólsoyar Páll" (1995). Í Vágsbotni og [[Tórsgøta|Tórsgøtu]] eru matstovur, og har verður skipað fyri mentanartiltøkum.
* '''[[Reynagarður]]''' varð bygdur um 1630 til prestin Hans Rasmussen. Ein lonin stendur eftir, og nú er hon einasta bindingverkshús í landinum.
* '''[[H. N. Jacobsens Bókahandil]]''' ella Gamli Bókahandil, er bygdur í 1860 sum realskúli, og friðaður.
* '''[[Føroya Sjósavn|Sjósavnið]]''': Úti á [[Argir|Argjum]] er eitt gamalt hús úr gróti, Íshúsið, sum í dag er Sjósavn.
* '''[[Skansapakkhúsið]]''' varð í 1750 bygt har, sum Tinganesskansin hevði staðið.
* '''[[Smiðjan í Lítluvík|Smiðjan]]''': Tað var Restorffs Handil, sum bygdi smiðjuna í 1870-árunum.
* '''[[Niels Finsens gøta]]''' er einasta gongugøta í Føroyum.
* '''[[Glaðsheyggjur]]''': Her hava fólk kanska búð síðan í 1600-talinum. Gamalt og nýtt rennur saman, men býlingurin er sermerktur við smáum, gomlum húsum. 
* '''[[Kongaminnið]]''' varð reist í 1882. Til minnis um fyrstu kongsvitjanina í 1874.
* '''[[Káta Hornið]]''' er mitt í Niels Finsens gøtu við brunnin við dansandi børnum.
* '''[[Sparikassagarðurin]]''': Í sparikassagarðinum er standmyndin "Maður og kvinna" eftir [[Janus Kamban]]. Trøini við Gamla Bókahandil og í sparikassagarðinum eru síðst úr í [[19. øld]].
* '''[[Telefonverkið]]'''
* '''[[Havnar Kirkja]]''': Fyrsta kirkjan varð bygd í 1609 Úti á Reyni, tann næsta í 1788 við Bryggjubakka, tað er sama kirkjan, sum enn stendur, men hon varð heilt umbygd í 1865.
* '''[[Býráðssalurin]]''': Síðan í mai í 1983 hevur Tórshavnar Býráð havt sínar regluligu býráðsfundir í Býráðssalinum.

== Viðgitið fólk frá Tórshavn ==
[[Mynd:Janus Djurhuus, Jørgen-Frantz Jacobsen, William Heinesen, Hans Andrias Djurhuus.jpg|thumb|250px|[[J.H.O. Djurhuus]], [[Jørgen-Frantz Jacobsen]], [[William Heinesen]] og [[Hans A. Djurhuus]], fýra av størstu yrkjarum og rithøvundum í [[Føroyar|Føroyum]]]]

* [[Niels Ryberg Finsen]] ([[1860]]-[[1904]])
* [[William Heinesen]] ([[1900]]-[[1991]])
* [[Jørgen-Frantz Jacobsen]] ([[1900]]-[[1938]])
* [[Ingálvur av Reyni]] ([[1920]]-[[2005]])
* [[Janus Djurhuus]] ([[1881]]-[[1948]])
* [[Janus Kamban]] ([[1913]])
* [[Zacharias Heinesen]] ([[1936]])
* [[Katrin Ottarsdóttir]] ([[1957]])
* [[Teitur]] ([[1977]])

== Systurstaðir ==
===Vinabýir===
* {{Flagicon|Grønland}} [[Nuuk]] í [[Grønland]]i
* {{flagicon|Ísland}} [[Reykjavík]] í [[Ísland]]i

===Samstarvsbýir===
* {{flagicon|Noreg}} [[Stavanger]] í [[Noreg]]i
* {{flagicon|Skotland}} [[Aberdeen]] í [[Skotland]]i

== Myndasavn ==

<gallery>
Mynd:Tórshavn.2004.3.jpg|Tórshavn
Mynd:Tórshavn skansin 8.jpg|[[Skansin]]
Mynd:Tórshavn.2006.6.jpg|[[Havnar Kirkja|Dómkirkjan í Havn]]
Mynd:Niels Finsens gøta 2003.JPG|[[Niels Finsens gøta]]
Mynd:Tórshavn.2009.5.jpg|Tórshavnar havn
Mynd:Tórshavn.2010.9.jpg|Vestaravág í Havn
Mynd:Tó.StadtparkWeg.jpg|[[Viðarlundin]]
Mynd:Faroe_Islands,_Streymoy,_Tórshavn_(1).jpg|Miðbýurin í Havn.
Mynd:Faroe Islands, Streymoy, Tórshavn (2).jpg|[[Tórsgøta]]
Mynd:Torsvollur_Football_Venue_in_Torshavn_Faroe_Islands.JPG|[[Tórsvøllur]] í [[Gundadalur|Gundadali]] 
Mynd:Klimadiagramm-metrisch-deutsch-Thorshaven-Färöer.png|Veðurlag
Mynd:Map-position-torshavn-kommuna-2005.png|Kort av [[Føroyar|Føroyum]], har Tórshavn er merkt
</gallery>

== Sí eisini ==

* [[Føroyar]]

== Keldur ==
{{Reflist}}

{{Commonscat}}
{{Tórshavnar Komuna}}
{{coord|62|0|N|6|46|W|type:landmark_country:FO|display=t}}
[[Bólkur:Føroyar]]
[[Bólkur:Tórshavn| ]]
[[Bólkur:Tórshavnar kommuna]]
[[Bólkur:Bygdir í Føroyum]]
[[Bólkur:Streymoy]]
[[Bólkur:Høvuðsstaðir í Evropa]]