Sí keldu fyri Belis

{{Infoboks Land
| uppruna_navn      = Belize<br />Belis
| navn              = Belis
| mynd_flagg        = Flag of Belize.svg
| mynd_skjald       = Coat of arms of Belize.svg
| motto             = ''Under the Shade I Flourish''
| mynd_positión     = LocationBelize.png 
| alment_mál        = [[Enskt]]
| høvuðsstaður      = [[Belmopan]] (13,400 íbúgvar)
| fullveldi         = [[21. september]] [[1981]]<br />(frá [[Stóra Bretland]])
| løgmaður_heitið   = Forsætisráðharri
| løgmaður          = [[Johnny Briceño]]
| forseti_heitið    = Kongur<br />Governor General
| forseti           = [[Charles III kongur]]<br />[[Froyla Tzalam]]
| vídd              = 22,966
| vatn              = 0.7 %
| íbúgvar           = 327,719 
| íbúgvar_ár        = 2012
| íbúgvar_km2       = 14,3
| gjaldoyra         = Belize dollar (BZD) <br><small>(2 BZD svara til 1 [[Amerikanskur dollari|USD]])</small>
| tíðarzona         = [[UTC]] -6
| tjóðsangur        = ''Land of the Free''
| alnet_økisnavn    = [[.bz]]
| telefon_landakota = 501
| spenningur        = 
| viðmerkingar      =
}}

'''Belis''' ([[Enskt (mál)|enskt]]: ''Belize'') er eitt land í [[Miðamerika]] við mark ímóti [[Guatemala]] og [[Meksiko]]. Høvuðsstaðurin í Belis eitur [[Belmopan]]. Almenna [[mál]]ið í landinum er [[Enskt (mál)|enskt]], men fólkið í Belis er ættað úr mongum londum - har eru [[karibar]], [[afrika]]nar, [[mayar]], [[Asia|ásiatar]] og [[Evropa|evropear]] - og mong fólk tosa [[Kreólskt (mál)|kreólskt]] ella [[Afrika|afrikonsk]] [[mál]]. Karibiskur [[matur]] og [[tónleikur]] er væl dámdur, og landið er viðgitið fyri sítt fjølbroytta og nógva [[dýr]]alív.

== Søga ==

Belis er bæði gamalt og nýtt land. Gamlar torftir eru víða um í landinum og eru dømi um gomlu [[Mayafólkið|mayamentanina]]. Landið fekk frælsi í [[1981]]. Í mong ár var Belis [[Bretland|bretskt]] [[hjáland]] (''"Bretska Honduras"''); tað einasta í [[Miðamerika]]. 

Í [[1961]] var hervilig ódn og øgiligur uppgangur í høvuðsstaðnum, [[Belisbýur|Belisbýi]], úti við strondina, og hann fór illa. Í [[1970]] varð farið at byggja nýggjan høvuðsstað, [[Belmopan]], 80 km inni í landinum, tí at har var tryggari. [[Belisbýur]] er enn størsti býur í landinum, men alt fleiri og fleiri fólk flyta til [[Belmopan]], og nógvar vinnufyritøkur verða eisini fluttar hagar.

== Búskapur ==

Rósuviður, mahogni og annar úrdráttur úr skóginum, m.a. chicle, nýtt sum ráevni til tyggigummi, og kapokk, ið er silkibummull, úr tí ovurstóra Ceiptrænum, hava stóran týdning í [[Búskapur|búskapi]] landsins. Sama er við aldinfruktum, sum verða nógv dyrkaðar. Men landbúnaðurin er avmarkaður, tí at stórur partur av [[Regnskógur|regnskóginum]] er friðaður, av tí at har eru nógv sjáldsom [[dýr]] og nógvar sjáldsamar [[plantur]]. 

=== Uttanlandshandil ===

Inn- og útflutningurin av vørum, skift á ávikavist upprunaland og nýtsluland fyri [[2007]], sær soleiðis út sambært [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/bh.html CIA World Factbook] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130513185850/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/bh.html |date=2013-05-13 }}:

{| class="wikitable"
|-
! 
! Útflutningur
! Innflutningur
|-
| 1.
| {{flagicon|USA}} [[USA]] 28.7 %
| {{flagicon|USA}} [[USA]] 31.2 %
|-
| 2.
| {{flagicon|Stóra Bretland}} [[Stóra Bretland|Bretland]] 16.3 %
| {{flagicon|Meksiko}} [[Meksiko]] 13.6 %
|-
| 3.
| {{flagicon|Teiland}} [[Teiland]] 5.8 %
| {{flagicon|Kuba}} [[Kuba]] 8.5 %
|-
| 4.
| {{flagicon|Fílabeinsstrondin}} [[Fílabeinsstrondin]] 5.4 %
| {{flagicon|Guatemala}} [[Guatemala]] 8.0 %
|-
| 5.
| {{flagicon|Finnland}} [[Finnland]] 4.2 %
| {{flagicon|Russland}} [[Russland]] 4.6 %
|-
| 6.
| {{flagicon|Spania}} [[Spania]] 4.0 %
| 
|-
|}

== Djóra- og plantulív ==
[[Mynd:Waterfront_in_Caye_Caulker,_Belize.jpg|thumb|right|250px|[[Ferðavinna]]n er 15% av inntøkum landsins. Eini 63,000 fólk í Belis arbeiða í ferðavinnuni.]]
Í skógunum er satt [[dýr]]ameingi. Og mong [[dýr]], sum eru í vanda fyri at verða týnd, liva eisini í [[Regnskógur|regnskógunum]] í Belis, til dømis [[jaguarur]], [[tapirur]], [[Brølapur|brølapa]] og [[nasabjørn]]. [[Firvaldur|Firvaldar]] og ymsir [[Fuglur|tropufuglar]] flúgva træ av træi. Og har eru 250 ymisk børkubóndasløg; ímillum teirra svarti børkubóndi, ið er tjóðarblóma í Belis.

== Landalæra ==

Helmingurin av Belis er tættur [[Regnskógur|tropuregnskógur]]. 

Fram við strondini í Belis er eitt 290 km langt [[korallriv]] við nógvum sandgrynnum og oyggjum. Tað er næstlongsta [[korallriv]] í heiminum - bara [[Korallrivið Mikla]] í [[Avstralia]] er longri, har eru [[skjaldbøkur]], [[sjónotur]] og [[tindhummari]] og mong føgur [[Fiskur|tropufiskasløg]]. Hagar koma kavarar úr øllum heiminum at kava í klára, flógva sjónum. 

Ódnir og vatnflóð elva mangari til stóran skaða við strondina í Belis. Tí hava teir bygt nýggjan høvuðsstað, [[Belmopan]], longri inni í landinum. Gamli høvuðsstaðurin, [[Belisbýur]], er dygst úti við strondina.

== Myndir ==

<gallery>
Mynd:Great_Blue_Hole.jpg
Mynd:BigRockFalls.jpg
Mynd:San Pedro, Belize by danakosko, March 2008.jpg
Mynd:Punta Gorda Market Belize, December 2007.jpg
Mynd:Belize_Topography.png
Mynd:BelizeNumbered.png
Mynd:Belize-CIA_WFB_Map.png
</gallery>

== Sí eisini ==

* [[Belmopan]]
* [[Miðamerika]]

{{Fyrimynd:Norðuramerika}}
{{Commonscat|Belize}}

[[Bólkur:Miðamerika]]