Sámar

Mari Boine.

Sámar er fólkaslag, sum býr í Norðurskandinavia, tvørtur um norðara partin av Noregi, Svøríki, Finnlandi og inn í Russland. Landið kalla sámar sjálvir Sápmi. Einir 30 000 sámar eru í Noregi, og hildið verður, at á øllum tí stóra strekkinum eru einir 50 000 sámar tilsamans. Sámar hava búð í Finnmørkini og kanska eisini nógv eystari og syðri, síðan okkara tíðarrokning byrjaði. Teir vóru friðarlig veiðifólk, ílatin skinnklæði, sum fluttu stað úr stað. Um veturin fóru teir á skíð, og um summarið til gongu við tjøldum sínum. Mest veiddu tey vill reindjór. Men tá ið villu reindjórini fækkaðust, fóru teir at hava tey tom, og so fóru sámar at rógva.

Sunnanífrá komu skattakrevjarar og trúboðar, og seinast í 18. øld fingu skúlin og kirkjan stóra ávirkan í Sámalandi. Alt sámiskt skuldi kúgast. Sámar sluppu ikki at brúka mál sítt, mentan og trúgv sína. Kortini hóraði mangt unnan í tí dulda, og seinastu árini hevur sámisk mentan staðið í besta blóma aftur. Nú vilja fleiri og fleiri vísa, at tey eru sámar. Í 1986 fingu sámar sítt egna flagg, og nú royna teir av øllum alvi at draga undan sum sjálvstøðug tjóð. Í 1990 varð lóg samtykt í Noregi, sum tryggjar sámum rætt at brúka mál sítt.

Sí eisini

• Sápmi
• Sámiskt mál