Napoleon Bonaparte

Napoleon Bonaparte (1769 - 1821)

Napoléon Bonaparte (15. august 1769 – 5. mai 1821)

Franskur generalur og keisari 1805–1815

Nabulione Buonaparte varð føddur í Ajaccio á oynni Korsika, ið nýliga var blivin franskt hjáland. Hann var næstelsti sonur Carlo Buonaparte (1746 – 1785) og Maria Letizia Ramolino (1750 – 1836), sum fingu í alt 8 frísk børn. Hóast bæði foreldrini vóru aðalsfólk, vóru tey ikki rík, tey máttu arbeiða hart fyri at breyðføða børn síni.

Í 1778 bleiv 9 ára gamli Nabullione sendur í ein hernaðarskúla í Norðurfraklandi fyri at læra at tosa rætt franskt, men hann lærdi aldrin rættuliga at tosa og skriva franskt. Hóast hann ikki dugdi so væl franskt, kláraði hann seg væl í skúlanum, hann var serstakliða góður til søgu og støddfrøði. Lærararnir góvu honum franska navnið Napoleón Bonaparte í staðin fyri í teirra eygum bygdasliga italska navnið Nabullione Buonaparte.

Tá Napoléon í 1784 var blivin 15 ár, bleiv hann fluttur til tað kongliga hernaðarakademiið í Paris, har hann hevði avgjørt at blíva offiserur í franska herinum. Napoléon las nógva hernaðarsøgu, og hann sá upp til sínar hetjur, ið vóru Aleksandur Mikli, Karlamagnus, Hannibal og Julius Cæsar. Hesir fýra herførararnir vóru heimsins størstu herførarar, og Napoléon føldi, at hann fór at blíva størri enn hesir nevndu herførarar.

Hann blev lærdur á einum militer skúla, og bleiv sjótt forframavur, og í 1796 blev hann leiðari av tí franska herinum í italin, har hann fekk esturríki og teira allyerau til at gera eina friðarævtalu. Í 1798 hertók napoleon Ottoman stírda Egyptaland í eini roynd í atforða tí brisku handils rudini við india. Hann var strandaður tá ið skip hansara fóru lagt í oyði av onglendinum í slaginum um nilina.

Fyri at gera alt verri hevið esturríki og russland allyera seg við tær beretsku oygganar. Napolion fór aftur til parís har í stírið var í neyð. Í einum kvett blev hann nevndur general konsul í 1799 og bert tvey á aftan á bleiv hann nevdur konsul í alla hannsara lívstíð. Og aftur tvey ár aftan á keisari og stovanaði Bank fraklands og seti krisna katolismu sum landstrúgv.

Í 1800 vann hann á esturríki við marengo. Hann fekk som aftal eina friðar avtalu í førdi til frið í evoropa. Í 1803 fór bretland í kríg við frakland aftur seini saman við russlandi og esturríki bretland vann í skipsbardaði við Trafalgar í 1805 so Napoleon dropaði at invardera bretland. Og fór vendi sær móti estur-russisku herdeildunum. Og vann móti teimum við Austerlitz seinni sama ár. Hann vann nógv land og eisini inliman í (prussian) í førdi til at hann fekk eftir øllum at døma valdi á øllum europa. Tað heilaia rómverska ríki var deilt og tað førdi til at holland og Vesturfalia vóru stóna. Og tey næstu árini seti Napoleon famililimir og annað fólk hann líti á at stíra í hollandi, Vesturfalia,Italin,Spanin,Svøríki og Napoli.

Í 1810 gifti hann seg við Josephine de Beauharnais tey fingu einkin børn og blevu skild. Hann gifti seg opaftur við dótir tí esturíkska konginum í tí hopi at hava ein arving. Eitt á aftan á fekk Napoleon ein son.

Í tí penisulara kríginum í birjai í 1808. tapti frakland og teir blivu við í fimm ár tað drenaði tann franksa militer penga kassan. Og í 1812 tá ið hann invaderaði Russland í endaði við einum harmiliga afturtøkan. Tað birjai at genga hin vegin og í mars 1814 blev Paris tikin. Napoleon flydi í útlegd á miðjarðarhavs oyggini Elba í mars 1815 rímdi hann og fór at paris aftur. Slagaði við Waterloo stegaði hansara stuttu æru roynd eftir øllum europa tann 18 juni. Bretar tuku hann til fanga á oyggin St Helena har hann doyði 5 mei í 1821.

Keldur

• Lindqvist, Herman: Napoleon. Jyllands-postens forlag 2005

Slóðir úteftir

Bøkur

• Lindqvist, Herman: Napoleon. Jyllands-postens forlag 2005